"Nhờ thường trú 2 phápĐến được bờ bên kiaBà-la-môn có tríMọi kiết sử dứt sạch."(XXVI-Phẩm Bà-la-môn, Pháp Cú 384)Tích Pháp Cú: Có 30 vị Tỳ kheo đi về Kỳ Viên thăm Phật.
Tôn giả Xá Lợi Phất biết căn cơ của các vị và biết vướng mắc trong tâm các vị nên giả vờ hỏi Đức Phật:- Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn giảng cho con về 2 trạng thái?Đức Phật hiểu ý Ngài Xá Lợi Phất bèn giảng về 2 trạng thái.- Này Xá Lợi Phất, có 2 trạng thái là Thiền định và Trí tuệ."
Nhờ thường trú 2 phápĐến được bờ bên kiaBà-la-môn có tríMọi kiết sử dứt sạch."(XXVI-Phẩm Bà-la-môn, Pháp Cú 384)Bài học kinh nghiệmBài học 1: Thiền giúp tâm thanh tịnh sáng tỏThường Đức Phật hay ca ngợi 3 pháp là: Giới - Định - Tuệ.
Một vị có phúc lớn sau khi từ bỏ thế gian xuất gia tu hành thì đầu tiên phải tu giữ "Giới hạnh cụ túc" gồm 250 Tăng giới hay 348 Ni giới.
Các Giới đó thì chi tiết, tỷ mỉ, cặn kẽ bó cứng thân tâm ta không cho sai phạm.
Ai tu giới giỏi thì từng ý nghĩ, lời nói, hành động đều được giám sát chặt chẽ không cho phạm giới.
Tu giới là giai đoạn hỗ trợ cho thiền định giúp khai mở trí tuệ.Sau đó vị đó tu thiền.
Tác dụng của tu thiền là giúp tâm thanh tịnh sáng tỏ và lặng im.
Nhờ tâm thanh tịnh mà vị đó thấy lỗi của bản thân mà diệt giúp trí tuệ khai mở.
Kinh Sa Môn Quả (Trường Bộ Kinh) đoạn số 98 Phật nói về thiền khiến tâm thanh tịnh:"98.
Này Đại vương, ví như tại dãy núi lớn có một hồ nước, thuần tịnh, trong sáng, không cấu nhiễm.
Một người có mắt, đứng trên bờ sẽ thấy con hến, con sò, những hòn đá, hòn sạn, những đàn cá bơi qua lại hay đứng một chỗ.
Vị ấy nghĩ: "Đây là hồ nước thuần tịnh, trong sáng, không cấu nhiễm.
Đây là những con hến, con sò, những hòn đá, hòn sạn, những đàn cá đang bơi qua lại hay đứng yên một chỗ".Cũng vậy, này Đại vương, với tâm định tĩnh, thuần tịnh, không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến dễ sử dụng, vững chắc, bình thản như vậy."
Từ "Thanh tịnh" mà các sư hay dùng là xuất phát từ đoạn Kinh này: "Thanh" là trong vắt.
"Tịnh" là tĩnh lặng.
Đó là hình ảnh hồ nước trong vắt tĩnh lặng trên đỉnh núi cao mà Phật lấy làm ví dụ về tâm một vị Sa-môn tu thiền trong kinh Sa-môn quả.Ta có thể hiểu đoạn kinh đó như sau:"Tâm ta loạn động như một cái hồ nước đục ngầu mà không thể thấy gì trong đó.
Thiền giúp ta lắng đọng và thanh tịnh nội tâm khiến cho nước hồ trong vắt (thanh) và mặt nước hồ yên tĩnh (tịnh).
Khi đó ta sẽ thấy những loài thủy sinh, những con cá bơi lội bơi qua bơi lại, những hòn đá, mô đất, cành cây, cái lá...".Chính nội tâm được thanh tịnh nên mọi lỗi lầm trong tâm đều hiện rõ ràng như con cá, con sò, hòn đá, cành cây, rong rêu trong lòng hồ.Còn tâm không thiền thì cấu uế, nhiễm ô và loạn động.
Nó giống nước hồ đục ngầu và mặt nước sao động nhiễu loạn.
Ta chẳng thể thấy gì diễn ra trong tâm ta.
Khi đó ý nghĩ, lời nói, hành động của ta sai lầm mà không thấy đó là sai.Bài học 2: Trí tuệ là thấy lỗi bản thânTrí tuệ trong đạo Phật là thấy lỗi bản thân để diệt.
Nó khác với trí tuệ ở thế gian là: Tài năng, tài giỏi, khéo léo, thiện xảo, chuyên nghiệp.
Hiểu đơn giản như sau: "Vì ta ngu si nên ta cứ phạm lỗi này lỗi khác.
Còn khi ta khôn ra, thông minh hơn thì ta sẽ không phạm các lỗi đó nữa".Ví dụ: Trẻ con thì trí tuệ kém nên thích chơi game điện tử.
Rồi chúng ảo tưởng hòa nhập vào các nhân vật trong game mà thấy như tài giỏi.
Người lớn thì có trí tuệ nên thấy game là vô bổ, chẳng mang lại lợi ích gì, chỉ là thứ ảo tưởng, sức mạnh ảo tưởng, quyền lực ảo tưởng, tài sản ảo tưởng...
Thế nên người lớn không thích game điện tử.Lỗi lầm bản thân của người thì nhiều vô số.
Khi ta thấy ra được lỗi lầm thì sẽ tìm cách từ bỏ.
Chỉ khi ta không thấy đó là lỗi.
Ta vẫn thấy nó là hay ho hữu ích thì mãi mãi ta chẳng từ bỏ.Thấy lỗi bản thân mà diệt thì trí tuệ tăng trưởng.
Nhưng thấy lỗi người rồi chê bai, khinh bỉ lại là vô đạo đức.
Tu thiền là tâm thanh tịnh để thấy tâm ta.
Nhưng tu thiền lại hướng tâm ra ngoài soi tật xấu của người là thiền sai.
Thiền sai khiến tâm càng ngày càng loạn động có thể "tẩu hỏa nhập ma" là bị điên.Bài học 3: Chỉ quan sát lỗi thì lỗi tự diệtKhó khăn nhất là thấy được lỗi.
Còn khi thấy lỗi rồi thì ta thiền quán và quan sát lỗi một thời gian lỗi sẽ hết.
Giống ta có tật xấu ngoáy mũi lấy "cứt mũi" cho vào mồm.
Thường thì ta không để ý và không thấy nó bẩn, nó sai và xấu xí.
Đến khi ta thấy nó là lỗi sai cần sửa thì chỉ cần quan sát cái tay.
Khi tay thò lên chuẩn bị ngoáy mũi là ta thấy thì nó tự rụt lại.
Một thời gian lỗi đó sẽ hết.Cũng vậy ta có tật tham lam, ki bo, keo kiệt.
Ta thấy nó và quyết tâm diệt.
Mà diệt tâm tham chỉ có phương pháp bố thí "Đồng tiền liền khúc ruột".
Lúc đầu ta thò tay vào ví lấy tiền ra cho vào hòm công đức mà tâm đau nhói, bụng xót xa.
Nhưng ta quyết tâm làm và quan sát cái tâm đau khổ đó.
Ta bố thí thuần thục 1 thời gian thì tâm tham biết mất.Nhưng bố thí để diệt tâm tham là 1 khía cạnh.
Khía cạnh khác là từng đồng tiền ta cho đi phải mang lại lợi ích mới có phúc.
Do vậy ta cần tính toán nếu không cho tiền nhầm kẻ ác thì ta sẽ mang tội.Bài học 4: Mọi Kiết sử dứt sạchTu hành trong đạo Phật: Giới - Định - Tuệ.
Mà trí tuệ trong đạo Phật là thấy Kiết sử để mà diệt.Vậy Kiết sử là gì?
"Kiết" hay "Kết" nghĩa là trói buộc, bám dính, kết chặt với thân tâm chúng sinh.
"Sử" là theo đuổi, sai sử, sai khiến chúng sinh.
Sau đây là định nghĩa:"Kiết Sử là các tật xấu tham, sân, si, dục, ái, mạn, nghi... bám dính chặt vào tâm chúng sinh mãi mãi trong Luân hồi.
Nó sai khiến, chỉ đạo, ép buộc chúng sinh đó hành động trong sai lầm tạo tội.Tỳ kheo tu hành sẽ diệt 10 Kiết sử: Ai diệt được 3 Kiết sử đầu thì chứng Sơ quả Dự Lưu.
Ai diệt thêm 3 Kiết sử tiếp thì chứng Nhị quả Nhất Lai.
Ai diệt toàn bộ 5 Hạ phần Kiết sử cuối thì chứng A-la-hán.
Và trong Kinh Nikaya không có Tam quả Bất Lai"Thập Kiết Sử đó là:1- Thân kiến (tham lam ích kỷ), 2- Giới cấm thủ (bảo thủ cố chấp), 3- Nghi (Nghi ngờ Chánh pháp đúng sai), 4- Tham ái dục (Tham tình dục), 5- Sân hận (căm thù tức giận), 6- Trạo cử hối tiếc (Ngồi thiền bị loạn tâm), 7- Kiêu mạn (kiêu căng ngạo mạn), 8- Tham sắc ái (tham và yêu cõi trời Sắc giới), 9- Tham vô sắc ái (tham và yêu cõi định Vô sắc giới).
10- Vô minh (Không có Tam Minh: Thiên nhãn minh, Túc mạng minh, Lậu tận minh).