Nắng tháng sáu oi ả như người ta đổ lửa xuống chợ quê, trên con đường đất đỏ ngoằn ngoèo qua những rặng tre già có một cô gái nhỏ gầy gò lầm lũi bước, trong tay nàng là một cái bị cói cũ sờn và một con hạc.
Con hạc ấy kỳ dị lắm, lông nó đen tuyền từ đầu đến chân, mắt như than đỏ lửa, đôi lúc nghểnh đầu nhìn quanh như đang dò xét thứ gì đó không ai thấy.– Cái thân này... thiệt chớ, chưa tới hai mươi mà long đong lận đận y như mấy bà goá bốn lần chồng.
Đi tới đâu cũng bị đuổi, bị hất hủi... chị mà không có em với cái bị cói này bầu bạn chắc đã trôi dạt giữa dòng đời rồi đó hạc ơi.Con hạc kêu khẽ một tiếng như phụ họa.
Lan Chi nói tiếp:
– Hôm qua chỗ nhà bà mợ họ Nguyễn, mới ở được có một bữa gặp ngay hồn ông cụ ngồi trên tấm phản trước nhà, chị gật đầu chào có một cái mà bả tái mặt, kéo tay chị ra khỏi đó liền, miệng thì cứ lẩm bẩm chị có vong theo rồi kêu thầy về cúng nguyên buổi.
Trời ơi, chị chỉ chào cho phải phép chứ có làm chi đâu.
Còn cái cô chủ nhà hôm kia nữa, thấy chị đang nói chuyện một mình dưới bếp nhưng thật ra chị nói chuyện với con ma nhỏ ở đó, cổ có thấy nó đâu rồi nói chị trúng tà, quơ chổi đuổi chị ra khỏi nhà... thiệt có ngày chị nổi khùng lên đó đa.Lan chi vừa đi vừa nói một đoạn rồi nàng dừng lại:
– Đây là nhà cuối cùng trong vùng rồi, nếu chỗ này mà cũng đuổi nữa chắc chị phải ra đình ngủ với ma rồi chết đói ở đó luôn quá hạc ơi, chứ bây giờ trong người ngay cả một đồng lẻ cũng không còn.Lan Chi lắc đầu, tay thì vuốt lông hạc, trước mặt nàng là căn nhà thảo bạt lớn với mái ngói đã xỉn màu vì bụi thời gian, nằm giữa khu đất rộng, bốn phía vây quanh bằng hàng rào sắt được nối vào hai trụ cửa làm bằng bê-tông có treo tấm bản gỗ khắc ba chữ bạc màu “PHỦ HỌ ĐỖ”.
Mi mắt Lan Chi giật nhẹ không phải vì sự bề thế của ngôi phủ mà vì bên trong đó là một bầy ma.
Trước hiên, sau vườn, hành lang, nhưng nơi ánh nắng chưa chạm tới đâu đâu cũng có hồn ma.
Có kẻ cụt đầu, có người mặc áo cưới đứng cười toe toét, có đứa trẻ bò lồm cồm trong bóng râm bụi tre, tiếng cười khúc khích như gió luồng qua tai, có cả bóng đen không rõ hình thù vắt vẻo dưới mái hiên nhà như tấm áo ướt phơi dở dang.– Đông như cái chợ âm phủ.Con hạc quay đầu nhìn nàng, chớp mắt.
Lan Chi thở dài:
– Chỗ này là nơi đầu tiên chị định tới, mà hôm đó vừa tới cái cổng này là chị quay xe liền, sợ thấy bà luôn, ma đâu ra mà nhiều dữ thần còn chen chúc từng bậc thềm, huống chi đây còn là ban ngày ban mặt, ai biết khi về đêm nó sẽ khinh khủng đến mức nào.
Nhưng mà đi hết trơn mấy chỗ kia bị đuổi như chó mắc dịch, giờ quay lại vẫn là cái cổng này, nghĩ cũng lạ chắc ý trời rồi.Lan Chi nhìn hạc tỏ vẻ bất lực:
– Mà nếu chị được nhận vào làm thì chị cũng phải ngủ với ma nhưng no cái bụng là được rồi.Đang lúc một mình đọc thoại cho hạc nghe thì đã có một bóng người bước đến sau song cửa sắt rồi cánh cổng hé ra, không hoàn toàn mở chỉ mở hé một bên.
Một người đàn bà lớn tuổi, dáng người cân đối, tóc búi gọn sau gáy, bà mặc áo bà ba tối màu và quần đen gọn gàng, tay cầm cây roi mây vừa tầm, dài độ hơn nửa cánh tay.
Khuôn mặt bà có nét đẹp mặn mà, đôi mắt ánh lên vẻ tinh tường dưới hàng chân mày xếch toát lên vẻ nghiêm nghị khiến ai nấy đều dè chừng.– Con kiếm chi đó mà đứng đây nảy giờ?Lan Chi cúi đầu, nhỏ nhẹ:
– Dạ con đến xin việc làm, con tên Lan Chi, mồ côi cha mẹ, không người thân, cho con làm việc gì con cũng làm hết chỉ cần cho con miếng cơm ăn, miếng chiếu nằm con không ngại cực khổ.Người đàn bà nhíu mày, ánh mắt nhìn Lan Chi một lượt rồi dừng lại nơi con hạc đen trong tay nàng.– Con này là sao?
Mang theo hạc lại còn màu đen, muốn xin vô phủ người ta làm hay mở rạp xiếc vậy?Lan Chi vội nói:
– Dạ thím, nó là hạc con nuôi từ nhỏ tới giờ, nó hiền lắm, chưa từng cắn ai bao giờ, nó khôn dữ lắm, biết trông đồ nè, còn biết canh nhà nữa đó thím.Người đàn bà nhìn Lan Chi thêm một lúc, rồi gật gù:
– Thím là Thìn, quản gia trong phủ họ Đỗ này, thấy con lanh lợi, ăn nói đàng hoàng, thím cho vô nhưng nhớ ở phủ này không phải chỗ tầm thường, có chuyện chi không hiểu thì nhìn người mà học, đừng nhiều lời.
Phận làm đầy tớ đừng xớ rớ chuyện bề trên, lúc nào nên nói thì nói còn không thì ngậm cái miệng lại mà câm như hến hiểu hông?Lan Chi gật đầu vâng dạ, lòng dạ nửa lo nửa mừng.
Thím Thìn xoay người đi trước dáng đi vững chãi, bước chân chắc nịch nói lên con người đã quen lo toan mọi chuyện lớn nhỏ trong phủ.Bà dẫn nàng men theo dãy hành lang lát gạch tàu, trong lúc bước đi Lan Chi bất chợt nhận ra những vong hồn quanh đây tuy nhiều nhưng dường như chỉ vật vờ bên ngoài không hề bước vào trong nhà, không rõ vì sao nhưng như vậy cũng tốt, ít ra còn đỡ sợ.
Đang còn miên man suy nghĩ thì tiếng quát khẽ của thím Thìn liền kéo nàng về thực tại– Còn đứng trơ ra đó làm chi, mau theo ta.Lan Chi chợt giật mình, cúi đầu vâng lời rồi bước nhanh đến bên bà.
Hai người đi một đoạn nữa thì dừng lại trước nhà ngang, nơi có một cô bé trạc mười lăm tuổi, tóc tết hai bên, ánh mắt đen láy lanh lợi vừa từ phía trong bước ra.Thím Thìn quay sang Lan Chi, nói gọn:
– Đây là Mận nó sẽ chỉ việc cho con, còn việc con có được ở lại lâu dài hay không thì phải xem biểu hiện của con thế nào.Nói rồi bà thong thả quay người đi về phía nhà trên, bóng lưng dần khuất sau cánh cửa gỗ.
Lúc ấy Mận mới liếc nhìn Lan Chi từ đầu xuống chân rồi cười khúc khích không rõ là trêu hay thật bụng mến.– Chị mới vô hả?
Gì chớ vô được đây là hên dữ lắm đó nghen, nhà này đâu phải ai muốn vô cũng được đâu, thím Thìn khó như má chồng người ta vậy á cười cái cũng coi, đứng cái cũng xét.Lan Chi cười cười không biết nên đáp gì.– Mà chắc do chị đẹp á, thím Thìn khoái người có duyên.
À mà cái bị cói cũ rích mà chị ôm khư khư cứ như giữ của vậy hà, ai nhìn cũng tưởng đồ quý đó đa.Chưa kịp để Lan Chi trả lời, Mận đã líu lo tiếp:
– Mà em thấy lạ nha chị ôm theo con hạc đi kè kè vậy, là nuôi thiệt hả? em tưởng người ta nuôi mèo, nuôi chó, ai dè chị nuôi hạc, độc lạ à nghen!Lan Chi cười nhẹ:
– Ừ, chị nuôi nó từ hồi còn nhỏ, nó là bạn chị đó.Mận chống nạnh:
– Trời đất, bạn là con hạc luôn, ghê à nghen.
Mà sao lông nó đen thui vậy, lần đầu em thấy hạc mà nó đen vậy luôn á.Con hạc như hiểu được nó ngước nhìn Mận, phát ra mấy tiếng khò khè đầy vẻ bất mãn.Mận trố mắt, rồi cười nghiêng ngả:
– Trùi ui, nói nó đen cái là nó cải liền luôn à, Tưởng nó hiểu tiếng người không bằng.Lan Chi khẽ bật cười, đôi phần lo lắng lúc mới đặt chân vô phủ tự nhiên cũng tan đi ít nhiều.Mận nói tiếp:
– Giờ đi theo em, em chỉ chỗ nghỉ cho chị.Nói rồi Mận kéo tay Lan Chi men theo lối hông nhà, băng qua dãy hành lang lát gạch tàu, đường đi ngoằn ngoèo rồi rẽ vào một dãy nhà thấp phía sau phủ nơi được dành riêng cho gia nhân nghỉ ngơi.
Cánh cửa gỗ trước mặt đã bạc màu theo thời gian, bản lề mỗi lần cử động lại kêu lên tiếng cọt kẹt khe khẽ.– Nè, chỗ này là buồng riêng cho tụi người ở chúng em á chị, chứ nhà khác không có được như vầy đâu nghen, thường là bắt ngủ dưới bếp hoặc ngoài chái, nằm đất nằm cát không hà.
Phủ này nghiêm thì nghiêm thiệt mà thương người ăn kẻ ở lắm, chủ cho tụi em chỗ ăn chỗ ngủ đàng hoàng chớ không bạc đãi.Mận vừa nói vừa đẩy nhẹ cánh cửa khép hờ, bên trong là một gian dài có vách ngăn bằng gỗ mỏng chia thành mấy ô nhỏ, mỗi ô có tấm màng vải buộc gọn lên, trông đơn sơ mà không tạm bợ, bên trong mỗi ô lại có một chiếc giường nhỏ, vừa đủ cho hai người nằm, cạnh bên là vài món đồ gọn gàng được xếp ngay ngắn.– Chỗ em nằm ở bên kia kìa, ngủ có một mình à còn dư chỗ á, chị ngủ chung với em luôn nghen, có gì đêm hôm còn biết đường mà giúp đỡ nhau.Mận dẫn Lan Chi đến ô vách thứ ba tính từ ngoài cửa vào, trong đó chiếc chiếu đã được trải thẳng, mùng mắc sẵn, cái chăn mỏng xếp ngay đầu giường.– Ở đây vậy là tốt lắm rồi đó chị Chi, có cửa, có vách, mưa gió đêm hôm khỏi sợ, đông tới còn được phát áo nữa chớ mấy đứa ở nhà chủ lớn khác, tội nghiệp lắm nằm mà gió lùa lạnh thấu xương nên tụi em quý phủ này lắm, thân là người ở mà được vầy là quý lắm rồi.Lan Chi lặng im một hồi rồi gật đầu:
– Ừm, cảm ơn em nhiều nghen.– Có gì đâu mà cảm ơn!
Giờ chị để đồ ở đây rồi theo em vô bếp nghen, làm quen mấy chị em trong bếp cho dễ nói chuyện.
Ở đây ai cũng dễ hết á, miễn chịu thương chịu khó là được.Lan Chi nghe theo lời Mận bước vào, đặt cái bị cói cũ xuống góc giường, tay nhẹ nhàng vuốt ve đầu con hạc:
– Ở yên đó nghe, đừng đi lung tung.Con hạc ngẩng đầu như hiểu lời rồi ngoan ngoãn rút gọn lại một góc, dáng vẻ điềm nhiên như một ông cụ nhỏ tuổi.Mận đứng bên nghiêng đầu nói nhỏ:
– Cái con hạc này đen thì đen thiệt đó mà nó ngoan dữ hen, cứ như người ta vậy, nhìn nó hồi tự dưng thấy thương.Lan Chi bật cười rồi xoay người theo Mận bước nhanh về phía gian bếp.Khu bếp rộng rãi, thoáng đãng, ánh sáng tràn vào từ những ô cửa thông gió cao, gió lùa nhẹ, mang theo mùi thơm nồng của củi lửa, có mấy người đàn bà đang tất bật, người lặt rau, người giã tỏi, người thì loay hoay bên bếp củi đỏ...Một chị ngoài ba mươi, dáng người cân đối, tóc buộc gọn phía sau, khăn rằn vắt vai, đang thoăn thoắt đảo nồi cá kho trong tay, vừa làm chị vừa nghiêng người nói với con bé kế bên:
– Nhẹ tay thôi nghen, cua mà nát ra hết thì đi nấu cháo luôn đó!Nghe tiếng chân, chị xoay người liếc thấy Mận dắt theo một cô gái lạ mặt liền hỏi:
– Gì đó?
Ai vậy Mận?Mận nhanh nhảu đáp:
– Dạ chị Tư, người mới đó tên Lan Chi, hồi nãy thím Thìn dẫn vô đó, thím dữ vậy chớ ưng ai là ưng liền hà.Chị Tư gật đầu đặt cái muỗng xuống rồi bước lại gần, mắt nhìn Lan Chi từ trên xuống dưới, ánh mắt không gay gắt mà chỉ đầy sự từng trải quen nhìn người.– Vô đây rồi thì ráng siêng năng, siêng thì sống yên, làm việc chớ có làm phách, phủ này không chứa nổi mấy người kênh kiệu đâu nghen.– Dạ, chị yên tâm.
Lan Chi đáp gọn, giọng không quá nhỏ cũng chẳng tỏ vẻ rụt rè.Chị Tư gật gù quay lại bếp:
– Mận giới thiệu hết một lượt cho Chi biết mặt biết tên rồi chỉ việc luôn nghen, việc đâu chia đó cho lẹ trưa tới nơi rồi.– Dạ biết rồi chị!Mận tranh thủ giới thiệu:
– Đây là chị Tư chị biết rồi hen, mình gọi là chị Tư vậy thôi chớ chị tên Thu đó, chị lo cả gian bếp này luôn, món mặn, món canh, món kho cái gì chị cũng làm được hết, coi bộ mặt lạnh lạnh vậy chớ thương em út lắm à nghen!Chị Tư lườm:
– Mày bớt tào lao lại dùm tao đi Mận.– Dạ chị nói em giới thiệu mà, không lẽ nói nửa vời?Chị Tư thở dài bất lực, quay lại với nồi cá.
Mận vẫn tíu tít:
– Còn chị đang gắp cải chua ra dĩa trong kia là chị Hai Ngà, chỉ làm nước mắm chua ngọt, dưa kiệu đồ chua món nào cũng bén, chỉ còn chuyên làm mấy món nước nè, cứ thể ai đau bụng cũng tìm chỉ xin ly nước gừng là hết liền à!Chị Ngà quay đầu, cười dịu dàng:
– Khen hoài riết người ta tưởng mình là thầy thuốc á nghe.
Ờ, mới vô thì từ từ làm quen nghen Chi, có gì đừng ngại cứ hỏi.– Vâng ạ.– Còn chị đang lặt mồng tơi kế gỗ mướp với rau muống là chị Ba Cúc, chỉ xào rau thì khỏi chê, cọng nào cọng nấy xanh rì, giòn rụm, ăn là nhớ hoài.Chị Cúc cười cười:
– Mận nịnh khéo dữ, bộ tính xin ăn riêng phần rau xào hả?– Đâu dám!
Em nói thiệt mà, phải không chị Chi?– Dạ nghe kể mà em thấy nôn bụng ăn luôn rồi.– Bên kia là chị Năm Bé đang nướng khoai là phụ thôi chớ làm bánh mới là chánh, tay chị dẻo khỏi nói, trộn bột mà nhìn cứ như múa vậy đó.Chị Bé gật đầu nhẹ:
– Có gì đâu, làm riết quen tay rồi thì nó vô nếp thôi.– Còn người đang bằm hành tỏi mà nước mắt không rơi giọt nào là chị Bình, thần kinh thép đó nghen!
Còn được gọi là “Bình Thép” nữa ghê hông?Chị Bình ngẩng đầu nhìn Mận:
– Coi cái miệng nó kìa.– Còn bé nhỏ nhỏ đang mần cua là bé Liễu, ẻm là con kèm đệ ruột của chị Tư đó, nhưng đừng tưởng nhỏ là dễ ăn hiếp nghen, ẻm lẹ tay lẹ miệng khỏi chê!
Có khi là khỏi được ăn cơm luôn á!Liễu nhướng mày, tay vẫn không ngừng làm cua:
– Trời đất, em là gái nhà lành mà sao chị nói gì nghe sợ vậy.Sau đó cái Liễu lại buông thêm một câu:
– Mà chứ, ai dám ăn hiếp em, em bỏ ớt hiểm vô đồ ăn cho cười banh xác chơi!Chị Tư cốc đầu con nhỏ một cái:
– Cái con này, ở gần con Mận riết bị lây rồi!Lan Chi cười, cúi đầu:
– Dạ, em mới vô còn lạ nước lạ cái mong các chị chỉ dạy thêm, có chi không phải mong các chị bỏ qua.Chị Cúc gật gù:
– Có vậy mới dễ thương chớ!
Mặt xinh mà miệng cũng ngọt như chè vậy.Chị Tư nói:
– Rồi rồi, giới thiệu xong rồi thì bắt tay vào làm đi. – Vâng ạ.
Mận cười, kéo tay Lan Chi lại chỗ chị Cúc:
– Chị Chi ngồi đậy lặt đỡ rổ rau muống này nghen xong rồi kêu em, em trụng rồi đưa chị Cúc xào chung với mấy tép này cho ông với cô ăn cơm trưa.Chị Cúc gật đầu:
– Ừ, ngồi đây phụ tiếp nghen em.Chưa kịp nói thêm gì đã nghe tiếng chị Ngà:
– Cúc ơi, em lại đây chị biểu chút.– Dạ, em tới liền.Mận và Chi nhìn chị Cúc rồi ngồi xuống, sau đó Mận đưa rổ rau qua cho Lan Chi.
Lan Chi bắt tay vào công việc, tay nàng thoăn thoắt lặt rau, động tác dứt khoát mà gọn ghẽ không vội vàng nhưng đầy kinh nghiệm, rau được lặt đều tăm tắp, nhìn một lần biết ngay người quen tay.Mận nhìn Lan Chi, vừa bóc vỏ tép vừa nói:
– Nhìn chị vậy mà chắc tay lắm đa, nhìn là biết dân rành nghề rồi, không ai mới vô mà thạo việc như vậy đâu nghen!
Em nói thiệt nghen, mấy người đẹp như chị mà chịu vô đây làm là số có cái gì đó đặc biệt lắm à.Chị Bình ngó qua, cười khẽ:
– Chớ bộ tưởng thím Thìn chịu ai dễ dàng sao?
Bả khó như quỷ mà còn kén chọn như kén rể vậy, mà cũng gật đầu cho vô là đặc biệt lắm rồi.Mận chồm tới, hạ giọng vừa đủ mấy người nghe:
– Em nghi là do chị đẹp á!
Đẹp mà còn có duyên, mắt sáng miệng cười, thím nhìn phát là chịu liền.– Nói bậy hoài mậy.
Chị Tư lườm Mận nhưng khóe môi chị cũng nhếch lên không giấu được nụ cười.Một lúc sau, chị Tư đảo nồi cá thêm vài cái rồi ngoái lại hỏi:
– Vậy chớ trước khi vô đây đã từng làm ở đâu chưa?
Biết nấu món nào không?Lan Chi dừng tay một chút ngước mắt nhìn chị Tư, chậm rãi:
– Dạ cũng qua vài nhà lớn nhỏ, chủ hiền có khó cũng có, việc bếp núc cũng quen tay nhưng chủ yếu là rửa rau, bưng bê, nấu nướng thì biết chút chút thôi chị.– Ừ, biết sao nói vậy là được, ở đây không ai bắt ai phải giỏi hết, miễn siêng chịu làm là được.Chị Cúc đi tới góp lời:
– Vậy là khoẻ rồi đó Tư!
Có người phụ mà không cần chỉ từng chút, khỏi mất công trầy trật mấy bữa đầu.– Ờ, mới vô mà không lóng ngóng là quý lắm rồi.Chị Tư tặc lưỡi:
– Phủ mình việc bếp nhiều, sáng sớm tới chiều không dứt tay, ai vô mà chịu làm là mừng lắm.Chị Cúc quay sang Chi:
– Chi nè, lặt rau xong thì để đó, khỏi cần đưa Mận, tôi đem trụng rồi xào luôn cho lẹ.Mận nghe vậy hớn hở:
– Dạ, chị Cúc trụng rau khỏi chê, xanh như mới hái vậy đó!Chị Bình chen vô:
– Bớt nịnh đi Mận, có lần bả trụng xong rau đen thui như tàu lá chuối bị nắng đốt à nghen!Chị Cúc cười mắc cỡ:
– Cái con Bình này, nhớ dai dữ!Chị Bé bên bếp củi cũng cười nhẹ:
– Thôi, lo làm đi chọc chị Ba mày quài.Chị Tư gõ muỗng vào nồi cá “cốp cốp”:
– Nè, nghe chị Năm nói gì không, tám vừa thôi!
Với cá sắp xong rồi, ai làm gì làm lẹ đi.
Cúc, rau xong thì đem trụng liền rồi còn xào.– Rồi rồi, tới liền!
À Tư nè rau xào nay có cho tóp mỡ vào hông?– Có chớ, tóp mỡ để trong chạn đó, lấy đổ vô chảo cho ngon.
Bình, hành tỏi xong rồi thì chạy qua phụ rau, cua mần xong rồi, lo nấu canh lẹ.
Còn con Mận, làm tép xong thì ngồi lặt rau đi, sao lại lạng qua chỗ chị Hai rồi?
Cấm ăn vụng cải chua nghen hông!Mận chu môi, làm bộ vô tội:
– Trời ơi... em đâu có ăn!
Em nếm thử chút xíu coi chua chưa thôi hà.Chị Hai Ngà bĩu môi:
– Nếm tới lần thứ năm rồi đó nghe cô nương!Cả bếp bật cười rôm rả, tiếng cười lan ra hòa trong tiếng lửa tí tách, Lan Chi cúi đầu tay vẫn đều đặn lặt rau, nụ cười nhẹ vương trên môi, Nồi cá kho sôi ùng ục, rau muống xanh rì vừa vớt ra để ráo, mùi tép rang cháy cạnh thơm phức lan khắp gian bếp.
Ngoài hiên nắng trưa vàng rượi trải dài theo dãy nhà, ve râm ran trên những vòm cây rợp bóng, giữa tiếng cười, mùi khói bếp, và sự nhộn nhịp giản dị ấy, Lan Chi bỗng thấy lòng mình dịu lại, mới đến, chưa biết chuyện gì phía trước, nhưng ít nhất nơi này, đã ấm.
