Tâm Linh Nghệ thuật sống

[[BOT] Wattpad]

Nghệ Thuật Sống
Tác giả: HafidVo
Thể loại: Tâm linh
Trạng thái: Đang cập nhật
​

---

Giới thiệu truyện:

Nghệ thuật sống là sống có nghệ thuật Tags: brainemotionepectetushafidspiritual​

 

[[BOT] Wattpad]

Nghệ Thuật Sống
Mở đầu​

Xem nội dung: Mở đầu

Nguyên tác tiếng Hy Lạp của Epictetus.Đỗ Tư Nghĩa dịch từ bản tiếng Anh: The art of living của SharonLebell, NXB HarperCollins, New York, 1995.Xuất bản theo hợp đồng trao quyền sử dụng dịch phẩm giữa Dịch giảvà Sách Khai Tâm.Bản quyền bản tiếng Việt © Công ty TNHH Văn Hóa Khai Tâm, 2017.Trân trọng cảm ơn các đơn vị xuất bản, phát hành và độc giả đã thểhiện sự tôn trọng bản quyền của dịch phẩm này.

ĐÔI DÒNG CỦA NGƯỜI DỊCH BẢN VIỆT NGỮ1.

Cuốn sách này - Nghệ thuật sống, là một bản thuyết minh tư tưởngcủa Epictetus.2.

Nghệ thuật sống có hai phần chính:- Phần I: Cẩm nang thư.

Là một bản đúc kết những điểm cốt yếu trongtư tưởng của Epictetus.

Cẩm nang thư đã xuất hiện từ rất lâu, ngay từthời cổ đại.- Phần II: Những lời dạy khác về cách sống, được trích và thuyết minhtừ tác phẩm Discourses(1) của Epictetus.3.

Người thuyết minh là Sharon Lebell.

Cô cho biết: Tôi đã góp phầncủa riêng mình trong việc tuyển chọn, giải thích, và ứng tác dựa trênnhững ý tưởng chứa đựng trong The Enchiridion(2) và The Discourses, lànhững tài liệu duy nhất còn sót lại, vốn tóm tắt triết lý của Epictetus.(1) Những bài thuyết giảng.(2) Tạm dịch là cẩm nang thư, là một bản tóm tắt súc tích những tư tưởng của Epictetus trongcác tập Discourses của ông.4.

Bản dịch này chủ yếu dựa trên bản tiếng Anh, nhưng cũng có thamkhảo cuốn Enchiridion mà chúng tôi đang có trong tay.

Trong quá trìnhdịch, chúng tôi đã tham khảo tư tưởng của Epictetus từ nhiều nguồnkhác.5.

Những chỗ in đậm, in nghiêng và những ghi chú trong bản dịch này,đều là của người dịch bản Việt ngữ.6.

Những ghi chú của người dịch, hầu hết là những ý nghĩ chủ quankhi tiếp xúc với văn bản.

Thay vì giữ lại cho riêng mình, xin gửi đến bạnđọc như một chia sẻ chân tình giữa những người bạn.

Bạn đọc hoàn toàncó thể bỏ qua, nếu không thấy cộng hưởng.7.

Mặc dù đã cố gắng nhiều, nhưng chắc chắn khó tránh khỏi nhữngsai sót.

Rất mong bạn đọc và các bậc cao minh góp ý để bản dịch đượchoàn thiện hơn.Đà Lạt,15/07/2016Đỗ Tư NghĩaI.

ĐÔI DÒNG VỀ EPICTETUS VÀ TÁC PHẨM CỦA ÔNGSự hấp dẫn lâu bền và ảnh hưởng rộng khắp của Epictetus, một phầnlà do ông không mơ hồ trong việc phân biệt giữa những triết gia chuyênnghiệp và những người bình thường.

Ông diễn đạt thông điệp của mìnhmột cách rõ ràng và nồng nhiệt; gửi đến tất cả những ai quan tâm đếnviệc sống một cuộc đời tỉnh thức về đạo đức.Tuy nhiên, Epictetus vững tin vào sự tất yếu của việc rèn luyện để dầndần tinh lọc tính cách và hạnh kiểm cá nhân.

Sự tiến bộ đạo đức khôngphải là lãnh địa độc quyền của giới quý tộc, cũng không thể đạt tới dotình cờ hay may mắn; mà bằng cách tự rèn luyện bản thân - hằng ngày.Có lẽ Epictetus đã không chịu được những trò pirouette bằng lời nóicó tính gây hấn để chiếm giữ và bảo vệ địa vị, mà rủi thay đôi khi đượcxem là làm triết học tại những trường đại học hiện nay.

Là một bậc thầycó năng lực diễn đạt súc tích, có lẽ ông cũng ngờ vực cách diễn đạt rườmrà, tối mò được tìm thấy trong những văn bản hàn lâm, triết học vànhững văn bản khô khan khác.

Không chỉ kịch liệt tố giác việc phôtrương kiến thức chỉ để được tiếng là người uyên bác, ông còn tận tụyvới những lời giải thích của mình, không cần ai bảo lãnh về những ýtưởng hữu ích cho việc sống tốt.

Ông tự xem là thành công khi những ýkiến của mình được dễ dàng nắm bắt và đưa vào thực hành trong đờithực, nơi mà chúng có thể thực sự nâng cao tính cách của con người.(3) Nhan đề này là của ĐTN, người dịch của bản Việt ngữ.Để ăn nhịp với tinh thần dân chủ và phóng khoáng của học thuyếtEpictetus, tập sách này đúc kết những ý tưởng then chốt của ông và dùngthứ ngôn ngữ và hình ảnh thực tế, phù hợp với đôi tai của con người hiệnđại.

Để trình bày những lời dạy của Epictetus trong một thể cách cànggiản dị, dễ hiểu và hữu ích càng tốt, tôi đã góp phần của riêng mình trongviệc tuyển chọn, giải thích, và ứng tác dựa trên những ý tưởng chứa đựngtrong The Enchiridion và The Discourses, là những tài liệu duy nhất cònsót lại, vốn tóm tắt triết lý của Epictetus.

Mục đích của tôi là truyền đạtcái tinh thần đích thực, nhưng không nhất thiết là theo đúng từng câuchữ của Epictetus.

Do vậy, tôi đã tham khảo những bản dịch khác nhau,và rồi đưa ra sự diễn đạt mới mẻ cho những điều mà tôi nghĩ, nếu ôngsống lại trong thời đại hiện nay, có lẽ ông đã nói.Epictetus hiểu rõ sự hùng biện của hành động.

Ông mạnh mẽ cảnhbáo những môn đệ của mình hãy tránh việc chỉ giỏi lý thuyết suông, màhãy chủ động áp dụng những lời dạy của ông vào những hoàn cảnh cụthể của cuộc sống hằng ngày.

Do vậy, tôi đã cố diễn đạt những hạt nhâncủa tư tưởng Epictetus trong một phương cách hiện đại, khơi gợi tư duy,gợi hứng cho bạn đọc, không chỉ để suy niệm mà còn để tạo ra nhữngthay đổi nhỏ nối tiếp nhau, và sau cùng ở cực điểm, sẽ đạt tới phẩm cáchcá nhân và một cuộc sống có ý nghĩa, cao thượng.II.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ SỐNG MỘT CUỘC SỐNG HẠNH PHÚC, VIÊN MÃN?

LÀM THẾ NÀO ĐỂ TRỞTHÀNH MỘT NGƯỜI TỐT?Việc trả lời những câu hỏi này là niềm đam mê, là mục đích duy nhấtcủa Epictetus, đại triết gia Khắc kỷ chủ nghĩa.

Mặc dù - do việc giáo dụcvề văn học cổ đại bị giảm sút - những tác phẩm của ông ít được biết đếnhôm nay, nhưng chúng đã có ảnh hưởng to lớn trên những triết gia hàngđầu về nghệ thuật sống, qua suốt gần hai thiên niên kỷ.Epictetus ra đời như là một nô lệ vào khoảng năm 55 sau Côngnguyên tại Hierapolis, Phrygia, phía Đông của Đế quốc La Mã.

Chủ củaông là Epaphroditus, Bí thư hành chánh của Nero.

Từ khi còn rất nhỏEpictetus đã biểu lộ một tài năng xuất chúng về tri thức; vàEpaphroditus quá bị ấn tượng, đến nỗi ông gửi chàng trai trẻ đến La Mãđể học với vị thầy Khắc kỷ chủ nghĩa nổi tiếng, Gaius Mosunius Rufus.Những tác phẩm của Rufus còn sót lại bằng tiếng Hy Lạp, bao gồmnhững luận cứ bênh vực cho quyền bình đẳng về giáo dục đối với phụ nữ,và chống lại đặc quyền của nam giới về tình dục trong hôn nhân; và tinhthần bình đẳng nổi tiếng của Epictetus chắc hẳn đã được nuôi dưỡngdưới sự giáo huấn của vị này.

Epictetus trở thành môn đệ nổi tiếng nhấtcủa Rufus, và sau cùng được giải phóng khỏi tình trạng nô lệ.Epictetus giảng dạy tại La Mã cho đến năm 94 sau Công nguyên, khiHoàng đế Domitian - bị đe dọa bởi ảnh hưởng ngày càng lớn của nhữngtriết gia, trục xuất ông khỏi La Mã.

Ông trải qua phần còn lại của đờimình trong chốn lưu đày tại Nicopolis, trên vùng duyên hải phía Tây Bắccủa Hy Lạp.

Tại đó, ông thiết lập một ngôi trường triết học, và trải quanhững ngày tháng của mình, thuyết giảng về cách sống với phẩm cách vàsự thanh thản.

Trong số những môn đệ lỗi lạc nhất của ông là chàng traitrẻ Marcus Aurelius Antoninus, về sau trở thành Hoàng đế của Đế quốcLa Mã.

Ông này là tác giả của Meditations mà những gốc rễ Khắc kỷ chủnghĩa của nó nằm trong những học thuyết đạo đức của Epictetus.Mặc dù Epictetus là một bậc thầy kiệt xuất về logic và tranh luận, ôngkhông phô trương kỹ năng phi thường của mình về tu từ học.

Ông là mộtvị thầy khiêm cung, thanh thản, luôn động viên những môn đệ của mìnhhãy xem trọng việc sống đời minh triết.

Epictetus sống đúng như lời giáohuấn của mình: Ông sống một cách giản dị trong một túp lều nhỏ, khôngmàng đến danh lợi và quyền lực.

Ông qua đời vào khoảng năm 135 tạiNicopolis.Epictetus tin rằng công việc cơ bản của triết học là giúp những conngười bình thường đối mặt một cách hữu hiệu với những thách thức(6)của cuộc sống thường nhật, và xử lý những mất mát chủ yếu không thểtránh, những nỗi thất vọng và sầu muộn.

Những giáo huấn của ông vềđạo đức được tước bỏ tính đa cảm bi lụy, sự giáo điều của tôn giáo, và cáivớ vẩn vô bổ của siêu hình học.

Nó là cuốn sách vỡ lòng đầu tiên và tốtnhất của phương Tây cho việc sống cuộc sống tốt nhất có thể được.Trong khi nhiều bạn đọc quay sang những nguồn của phương Đôngđể tìm kiếm sự hướng dẫn phi tông phái về tâm linh thì phương Tây đãcó, mặc dù bị bỏ quên, một kho tàng quan trọng và hữu ích của minhtriết-hành động như thế.

Là một trong những vị thầy khôn ngoan, mẫntiệp nhất đã từng hiện hữu, những lời dạy của Epictetus sánh ngang vớinhững lời dạy được chứa đựng trong nền minh triết vĩ đại nhất của vănminh nhân loại.

Tác phẩm The Discourses, có thể sánh với Kinh Pháp cúcủa Phật giáo, hay Đạo đức kinh của Lão Tử.

Những ai chê trách triết họcphương Tây, cho rằng nó quá nặng về lý trí và chưa xem trọng cái chiềukích phi lý tính của cuộc sống, sẽ ngạc nhiên khi biết rằng Nghệ thuậtsống thực sự là một triết học về sự tự do và bình an nội tại, một lối sốngmà mục đích của nó là mang đến sự thanh thản cho tâm hồn ta.Một phong vị bất ngờ kết hợp giữa Đông và Tây mang lại cho Nghệthuật sống một sức sống đặc biệt.

Một mặt, cái phong cách của nó khôngphản bác được là của phương Tây: Nó ca tụng lý tính và đầy những huấnthị về đạo đức, nghiêm khắc và nghiêm túc.

Mặt khác, dường như có mộtlàn gió nhẹ của phương Đông, khi Epictetus thảo luận về bản chất của vũtrụ.

Sự mô tả của ông về Thực tại tối hậu chẳng hạn, mà ông đánh đồngvới chính Thiên nhiên, thì vô cùng uyển chuyển và ảo diệu, khiến ta giậtmình nhớ đến Đạo(của Lão Tử, ĐTN).Đối với Epictetus, một cuộc sống hạnh phúc và một cuộc sống đứchạnh là đồng nghĩa với nhau.

Hạnh phúc và sự viên mãn cá nhân lànhững hậu quả tự nhiên của việc làm điều đúng.

Không giống như nhiềutriết gia của thời mình, Epictetus ít quan tâm đến việc tìm hiểu thế giớicho bằng việc xác định những bước đi cụ thể phải làm trong việc theođuổi sự hoàn hảo về đạo đức.

Một phần thiên tài của ông là việc nhấnmạnh trên sự tiến bộ đạo đức, hơn là việc tìm kiếm sự hoàn hảo về đạođức.

Ông hiểu sâu sắc rằng chúng ta dễ bị chệch khỏi việc sống theonhững nguyên tắc cao nhất của mình.

Do vậy, ông động viên chúng tahãy xem cuộc sống triết lý như là một chuỗi tiệm tiến của những bước đi,mà dần dần đưa ta xích lại gần hơn với những lý tưởng cá nhân mà tahằng ấp ủ.Khái niệm của Epictetus về cuộc sống tốt không phải là vấn đề có mộtdanh sách những lời khuyên răn, mà là việc làm cho những hành độngvà những ước vọng của ta hòa điệu với tự nhiên.

Điều quan trọng khôngphải là thực hiện những hành vi tốt để giành được ân huệ của thần linh,hay sự thán phục của những người khác, mà là để đạt tới sự thanh thảnnội tại, và như thế đạt tới sự tự do cá nhân.

Việc đạt tới sự thiện là một cơhội đồng đều ở trong tầm tay của bất cứ ai, trong bất cứ thời điểm nào:giàu hay nghèo, được giáo dục hay không.

Nó không phải là lãnh địa độcquyền của những nhà chuyên nghiệp về tâm linh như những nhà tu,những vị thánh hay những nhà khổ hạnh.Epictetus đưa ra một quan niệm về đức hạnh rất giản dị, bình thườngvà có thể áp dụng vào cuộc sống hàng ngày.

Ông ưa thích một cuộc đờiđược sống một cách kiên trì, tuân phục thiên ý hơn là sự khoa trương cáitốt đẹp bằng những hành vi phi thường, anh hùng, lộ liễu.

Đơn thuốc củaông cho cuộc sống tốt được tập trung vào ba chủ đề chính:- Làm chủ những dục vọng của mình.- Thực hiện những bổn phận của mình.- Và học cách suy tư một cách rõ ràng về chính mình, cùng những mốiquan hệ của mình bên trong cộng đồng lớn hơn của nhân loại.Epictetus nhận ra rằng cuộc sống hằng ngày thì đầy rẫy những khókhăn ở những mức độ khác nhau.

Ông trải qua đời mình trong việc pháchọa con đường đi tới hạnh phúc, sự viên mãn và thanh thản, bất luậnhoàn cảnh của ta có thế nào đi nữa.

Những lời dạy của ông, khi chúngđược giải phóng khỏi những cái hào nhoáng của văn hóa cổ đại, thìthích hợp một cách kỳ lạ với cuộc sống hiện đại.

Nhiều khi triết lý củaông nghe ra giống như phần tinh hoa nhất của tâm lý học hiện đại.

Lờicầu nguyện: Xin hãy ban cho tôi sự bình tâm để chấp nhận những điềumà tôi không thể thay đổi, lòng dũng cảm để thay đổi những điều mà tôicó thể, và sự minh triết để nhận biết sự khác biệt giữa cái thay đổi đượcvà cái không thay đổi được có thể là một câu nói được gợi hứng từ cuốnsách này.

Quả thực những tư tưởng của Epictetus là một trong nhữnggốc rễ của tâm lý học hiện đại về sự tự quản.Tuy nhiên, trên những phương diện quan trọng thì Epictetus rấttruyền thống và phi hiện đại.

Trong khi xã hội của chúng ta (về mặt thựctế, nếu không luôn luôn tường minh) xem sự thành công trong nghềnghiệp, sự giàu sang, quyền lực và danh vọng như là những thứ đáng aoước và đáng ngưỡng mộ, thì Epictetus lại xem chúng như là cái thứ yếuvà không ăn nhập gì đến hạnh phúc chân thực.

Cái quan trọng nhất làloại người mà bạn đang trở thành; là loại cuộc sống mà bạn đang sống.Sharon Lebell
​

 

[[BOT] Wattpad]

Nghệ Thuật Sống
Phần 1. Cẩm nang thư​

Xem nội dung: Phần 1. Cẩm nang thư

Epictetus chỉ thuyết giảng chứ không để lại văn bản (tác phẩm) triếthọc nào.

May thay, những điểm chính trong triết lý của ông được lưu giữcho những thế hệ tương lai bởi môn đệ tận tụy của ông, sử gia FlaviusArrian.

Arrian đã chịu khó ghi chép lại - cho một người bạn - phần lớntrong số những bài giảng của thầy viết bằng tiếng Hy Lạp.

Những bàigiảng này được biết đến như là Discourses, ban đầu được tập hợp trong 8tập sách, nhưng chỉ còn sót lại 4 tập.

Những bài giảng của Epictetus làmột trong số những nguồn chủ yếu cho việc hiểu triết học Khắc kỷ củaLa Mã cổ đại.Cẩm nang thư (hay Enchiridion) của Epictetus là một loạt nhữngtrích đoạn từ Discourses, tạo thành một bản tóm lược súc tích về nhữnglời dạy cốt tủy của ông.

Nó được dựa một cách sơ sài theo mẫu của nhữngcẩm nang binh thư thời đó, và chia sẻ sự giản dị của những tác phẩm cổđiển như Nghệ thuật chiến tranh.

Những binh sĩ thậm chí còn mangtheo Cẩm nang thư vào trong chiến trường.

Qua suốt những thế kỷ vànhững nền văn hóa, những nhà lãnh đạo, những vị tướng của thế giới vànhững người dân thường, đều dựa vào Cẩm nang thư như là kẻ hướngđạo chính yếu để đạt tới sự bình an cá nhân và hướng đi tinh thần giữanhững thử thách của cuộc đời.Sharon Lebell 1.

NHỮNG GÌ BẠNCÓ THỂ KIỂM SOÁT,VÀ NHỮNG GÌ KHÔNG THỂ KIỂM SOÁTHạnh phúc và tự do bắt đầu với sự hiểu biết rõ ràng về một nguyêntắc: Một số điều nằm trong tầm kiểm soát của chúng ta, và một số khácthì không.

Chỉ sau khi bạn đã đối mặt và chấp nhận cái nguyên tắc nềntảng này, và học cách phân biệt giữa những gì bạn có thể và không thểkiểm soát, thì bạn mới có thể đạt tới bình an nội tâm và cách hành xửhữu hiệu.Ở trong tầm kiểm soát của chúng ta là những quan niệm, những khátvọng, những tình cảm yêu ghét của riêng chúng ta Đây chính là nhữngkhu vực mà chúng ta cần quan tâm, bởi vì chúng trực tiếp tùy thuộc vàochúng ta.

Chúng ta luôn luôn có thể chọn lựa nội dung và tính chất cuộcsống nội tâm của mình.Nằm bên ngoài tầm kiểm soát của chúng ta là những thứ như thânthể, tài sản, uy tín, địa vị xã hội của chúng taChúng ta phải nhớ rằng những cái này là những cái ngoại tại, do vậykhông phải là cái mà ta cần quan tâm.

Cố kiểm soát hay cố làm thayđổi cái mà chúng ta không thể thì chỉ mang lại phiền não.Hãy nhớ: Những điều nằm bên trong tầm kiểm soát của chúng ta thìtrong bản chất tùy thuộc chúng ta, không bị ngăn trở, không bị câu thúc;trái lại, những cái nằm ngoài tầm kiểm soát của ta thì bấp bênh, lệ thuộchoặc bị quy định bởi những ý thích bốc đồng và hành động của ngườikhác.

Cũng nên nhớ, nếu bạn nghĩ rằng mình có thể hoàn toàn kiểm soátnhững cái mà bản chất tự nhiên của chúng nằm ngoài tầm kiểm soát củachúng ta, hay nếu bạn cố lấy những công việc của người khác làm côngviệc của chính mình, thì bạn sẽ thất bại, trở thành một kẻ phẫn chí, lolắng và ưa trách móc.

2.

HÃY CHĂM LO CÔNG VIỆC CỦA RIÊNG BẠNHãy tập trung toàn bộ sự chú ý của bạn vào những gì mà mình thựcsự cần quan tâm, và hãy rõ ràng, minh bạch rằng cái thuộc về người kháclà công việc của họ, chứ không phải là của bạn.

Khi làm như thế thì bạnsẽ không bị câu thúc, và không ai có thể ngăn trở bạn.

Bạn sẽ thực sự tựdo và hành động một cách hữu hiệu, bởi vì những nỗ lực của bạn sẽ đượcsử dụng tốt và sẽ không bị lãng phí một cách ngốc nghếch vào việc chỉtrích hay chống đối những người khác.Khi biết đâu là những cái thực sự nằm trong tầm kiểm soát của mình,và lưu tâm đến chúng thì không ai có thể cưỡng bách bạn làm bất cứ cáigì ngược lại ý chí của mình; những người khác sẽ không thể làm tổnthương bạn, và bạn sẽ không tạo ra một kẻ thù nào, hay phải nhận chịubất cứ sự thiệt hại nào.Nếu bạn muốn sống theo những nguyên tắc như thế thì hãy nhớ rằngđiều đó sẽ không dễ dàng: Bạn sẽ phải hoàn toàn từ bỏ một số điều, và trìhoãn một số điều khác trong hiện tại bây giờ.

Rất có thể bạn sẽ phải từ bỏsự giàu sang và quyền lực nếu bạn muốn đảm bảo việc đạt tới hạnh phúcvà tự do.

3.

HÃY NHẬN DIỆN NHỮNG TRÌNH HIỆN NHƯ CHÚNG THỰC SỰ LÀKể từ bây giờ về sau, trước mọi sự có vẻ như khó chịu, hãy tập nói: Michỉ là một trình hiện của giác quan, và đó không phải là cái thực tướngcủa mi.

Và rồi, hãy xem xét một cách thấu đáo vấn đề theo nhữngnguyên tắc vừa nêu.

Trước hết, hãy tự hỏi: Cái trình hiện này có liênquan đến những điều vốn ở trong tầm kiểm soát của riêng tôi haykhông?.

Nếu nó liên quan đến bất cứ điều gì ở ngoài tầm kiểm soát củabạn, thì hãy tập đừng lo lắng về nó.

4.

YÊU-MUỐN ĐUỔI THEO GHÉT -MUỐN TRỐN TRÁNHNhững ham muốn và ghét bỏ của chúng ta là những kẻ thống trị bốcđồng.

Chúng yêu sách, buộc ta phải tuân phục những mệnh lệnh củachúng.

Lòng ham muốn thúc đẩy ta đuổi theo và đạt điều ta muốn.

Sựghét bỏ, trái lại, yêu sách rằng ta phải tránh điều ta không ưa.Thông thường, khi không đạt được điều ta muốn, ta thất vọng.

Khi gặpđiều ta không muốn, ta phiền não.Do vậy, nếu bạn chỉ cần tránh những điều khó chịu vốn trái với sự anvui tự nhiên của mình và ở trong tầm kiểm soát thì bạn sẽ không gặp bấtcứ cái gì mà mình không thực sự muốn.

Tuy nhiên, nếu bạn cố tránhnhững điều không thể tránh như bệnh tật, cái chết hay sự bất hạnh- lànhững cái mà bạn không có sự kiểm soát thực sự nào - thì bạn sẽ làm chochính mình và kẻ khác đau khổ.Lòng ham muốn và sự ghét bỏ, mặc dù mạnh mẽ, cũng chỉ là nhữngthói quen.

Và chúng ta có thể tự rèn luyện mình để có những thói quentốt hơn.

Hãy từ bỏ thói quen trốn tránh những điều không nằm trongtầm kiểm soát của bạn, và thay vào đó, hãy tập trung vào việc chống lạinhững điều không tốt cho bạn nhưng lại nằm trong tầm kiểm soát củamình.Hãy cố hết sức để chế ngự những ham muốn của bạn.

Bởi vì, nếu bạnham muốn một cái vốn không nằm trong tầm kiểm soát của riêng mình,thì bạn sẽ thất vọng; trong khi đó, bạn sẽ bỏ bê những cái đáng hammuốn vốn nằm trong tầm kiểm soát của mình.Dĩ nhiên, có những lúc vì những lý do thực tế, bạn phải chạy theo điềunày hay trốn tránh điều nọ, nhưng hãy làm như thế với thiện ý, sự khéoléo và sự mềm dẻo.5.

HÃY NHÌN SỰ VẬT NHƯ CHÚNG LÀHoàn cảnh ngoại tại không xảy ra để đáp ứng những mong đợi củachúng ta.

Những biến cố xảy ra một cách tự nhiên.

Người ta hành xửmột cách tự nhiên.

Hãy ôm giữ những gì mà bạn thực sự đạt được.Hãy mở mắt ra: Hãy nhìn sự vật đúng như thực tướng của chúng, vàdo vậy tránh cho bạn nỗi đau đớn của sự luyến chấp sai lầm và sự đổ nátcó thể tránh được.Hãy nghĩ về những cái làm bạn vui thích - những vật dụng cần thiếtmà bạn sử dụng, những người mà bạn trân quý.

Nhưng hãy nhớ rằng,chúng và họ có tính chất riêng, vốn hoàn toàn khác biệt với cái cách màta nhìn chúng và họ.Như một bài tập, hãy xem xét những sự vật nhỏ bé nhất mà bạn luyếnchấp vào.

Chẳng hạn giả thử rằng, bạn có một cái tách mà bạn ưa thích.Nói gì đi nữa, nó chỉ là một cái tách; do vậy, nhỡ nó vỡ thì bạn có thể xửlý.

Kế đến, hãy trải rộng (việc xem xét như thế) đến những sự vật - haynhững con người - mà bạn luyến chấp vào.Hãy nhớ rằng khi bạn ôm hôn con, chồng hay vợ mình thì bạn đangôm một kẻ hữu tử.

Như vậy, nếu một trong số họ có mất đi thì bạn nênchịu đựng với sự điềm tĩnh.Khi một điều gì đó xảy ra thì cái duy nhất nằm trong quyền lực củabạn là thái độ của mình đối với nó; bạn có thể chấp nhận hay từ chốinó.Cái thực sự làm chúng ta sợ hãi hay hoảng loạn, không phải là nhữngbiến cố ngoại tại, mà là cái cách chúng ta nghĩ về chúng.

Cái khuấyđộng chúng ta, không phải là những sự thể ngoại tại, mà chính là sựthuyết minh của chúng ta về ý nghĩa của chúng.Hãy ngừng tự hù dọa mình với những khái niệm bốc đồng, và nhữngấn tượng chủ quan của ta về sự vật!Những sự thể diễn ra tự nhiên theo cách của chúng chứ không phảinhư ta mong đợi.

Cũng vậy, những con người hành xử tự nhiên theo cáchcủa họ chứ không phải như ta mong đợi.6.

HÃY LÀM CHO NHỮNG HÀNH ĐỘNG CỦA BẠN HÒA ĐIỆU VỚI TỰ NHIÊNĐừng cố tạo ra những quy tắc của riêng bạn.Trong mọi vấn đề - lớn hay nhỏ, công hay tư - hãy hành xử phù hợp vớinhững quy luật của tự nhiên.

Việc hòa điệu ý chí của bạn với tự nhiênnên là lý tưởng cao nhất của bạn.Bạn thực tập lý tưởng này ở đâu?

Trong những điều cụ thể của đờisống hằng ngày, với những trách nhiệm và bổn phận cá nhân mình.

Khibạn thực hiện một công việc nào đó, thí dụ, tắm, thì hãy làm như vậy -với hết sức mình - phù hợp với tự nhiên.

Khi bạn ăn, hãy làm như vậy, vớihết sức mình - phù hợp với tự nhiên, vân vân.Điều quan trọng không phải là bạn đang làm cái gì, mà là bạn đanglàm nó như thế nào.

Khi chúng ta hiểu đúng đắn và sống theo nguyêntắc này, thì mặc dù những khó khăn vẫn khởi lên - vì chúng cũng là mộtphần của trật tự thiêng liêng - chúng ta vẫn có bình an nội tâm.

7.

NHỮNG BIẾN CỐ KHÔNG LÀM ĐAU CHÚNG TA, NHƯNG NHỮNG QUAN ĐIỂM CỦA CHÚNG TA VỀ CHÚNG THÌ CÓ THỂNhững sự thể, tự chúng không làm ta đau hay ngăn trở chúng ta.

Cáchchúng ta nhìn những sự thể này là chuyện khác.

Chính thái độ và phảnứng của ta mới là cái mang đến cho ta phiền não.Do vậy, ngay cả cái chết, tự thân nó và một mình nó cũng không phảilà cái gì ghê gớm.

Chính khái niệm của ta về sự chết - cho rằng nó đáng sợ- mới là điều làm ta sợ hãi.

Hãy xem xét kỹ khái niệm của ta về cái chết vàvề mọi sự khác.

Chúng có thực sự đúng không?

Chúng có đang mang đếncho bạn lợi lạc nào không?

Đừng sợ hãi cái chết hay sự đau đớn.

Hãy sợnỗi sợ hãi của ta về chúng.Chúng ta không thể chọn lựa hoàn cảnh bên ngoài mình, nhưng chúng ta luôn có thể chọn lựa cách đáp ứng lại chúng.

8.

KHÔNG XẤU HỔ KHÔNG TRÁCH CỨChính cảm nhận và quan niệm của ta về những sự thể là cái khiến taphiền não.

Do vậy, trách cứ người khác là điều ngờ nghệch.

Cho nên, khita gặp những trở ngại, những rối loạn hay phiền muộn thì đừng bao giờtrách cứ người khác, mà hãy trách cứ thái độ của chúng ta.Những người tiểu trí thường trách người khác về những bất hạnh củariêng họ.

Những người (có trí tuệ) trung bình thì trách chính mình.

Vànhững người dâng hiến đời mình cho sự minh triết (kẻ đại trí) hiểu rằng,cái xung lực muốn trách cứ kẻ khác hay trách cái gì đó là điều ngốcnghếch; rằng việc trách cứ - bất luận trách kẻ khác, hay chính mình - đềukhông thành tựu được cái gì cả.Một trong những dấu hiệu cho sự khởi đầu của tiến bộ đạo đức là việcdập tắt dần dần sự trách cứ.

Chúng ta thấy cái vô ích của việc phê bình,chỉ trích.

Càng xem xét thái độ và sự phản tỉnh của ta trên chính mình,ta càng ít bị lôi cuốn bởi những phản ứng bão táp về cảm xúc mà trongđó ta tìm kiếm những lời giải thích dễ dãi cho những biến cố khôngmong muốn.Những sự thể chỉ đơn giản là cái mà chúng là.

Những người khác suynghĩ điều mà họ sẽ suy nghĩ; nó không liên hệ gì đến chúng ta.

Khôngcó gì phải xấu hổ.

Không có gì phải trách cứ.9.

HÃY TẠO RA CÔNG TRẠNG CỦA RIÊNG BẠNĐừng bao giờ lệ thuộc vào sự thán phục của kẻ khác.

Không có sứcmạnh nào trong nó cả.

Công trạng cá nhân không thể được phái sinh từmột nguồn ngoại tại.

Nó không thể được tìm thấy trong những giao du cánhân của bạn, cũng như không thể được tìm thấy trong sự nể trọng củangười khác.

Một sự kiện của đời là, những người khác, ngay cả nhữngngười yêu mến bạn, sẽ không nhất thiết đồng ý với những ý kiến của bạn,hiểu bạn, hay chia sẻ sự tâm huyết của bạn.

Hãy trưởng thành!

Hơi đâumà quan tâm đến những gì mà người khác nghĩ về mình!(31)Hãy tạo ra công trạng của riêng bạn.Công trạng cá nhân không thể đạt được qua việc giao du của bạn vớinhững con người kiệt xuất(32).

Bạn đã được giao cho công việc của riêngmình để làm.

Hãy bắt tay vào làm ngay bây giờ, làm hết sức mình vàđừng bận tâm là ai đang quan sát bạn.Hãy làm công việc có ích và không màng đến niềm vinh dự hay sựthán phục mà những nỗ lực của bạn có thể giành được từ người khác.Không có cái gọi là công trạng ăn theo.Những thắng lợi và kiệt xuất của người khác, chúng thuộc về họ.

Cũngnhư vậy, những vật sở hữu của bạn có thể có sự kiệt xuất, nhưng chínhbạn không thu được sự kiệt xuất từ chúng.Hãy nghĩ về điều đó.

Cái gì thực sự là của riêng bạn?

Cách bạn sử dụngnhững ý kiến, những tài nguyên nội tại và những cơ hội đến với mình.Bạn có những cuốn sách?

Hãy đọc chúng.

Hãy học từ chúng.

Hãy áp dụngsự minh triết của chúng.

Bạn có kiến thức chuyên môn?

Hãy đưa nó vàosử dụng một cách đầy đủ và tốt đẹp.

Bạn có những dụng cụ?

Hãy đem nóra và chế tạo hay sửa chữa đồ đạc.

Bạn có một ý kiến hay?

Hãy làm theonó tới cùng.

Hãy tận dụng những gì mà bạn có, những cái thực sự là củamình.Bạn có thể hài lòng một cách chính đáng với chính mình và thanhthản, khi bạn đã hòa điệu những hành động của mình với tự nhiên, bằngcách nhận ra cái gì thực sự là của riêng mình.

10.

HÃY TẬP TRUNG VÀO BỔN PHẬN CHÍNH YẾU CỦA BẠNCó một thời gian và một nơi chốn cho sự vui chơi giải trí, nhưng bạnkhông bao giờ nên để cho chúng lấn lướt những mục đích chân thực củađời mình.

Nếu bạn ở trên một chuyến hải trình và con tàu thả neo tạimột hải cảng, bạn có thể lên bờ tìm nước uống và tình cờ nhặt được mộtcái vỏ ốc hay một thảo mộc nào đó.

Nhưng hãy cẩn thận; hãy lắng taiđể nghe tiếng gọi của vị thuyền trưởng.

Hãy giữ sự chú ý của bạnhướng về con tàu.Rất dễ dàng bị xao lãng bởi những cái vặt vãnh của trần gian.

Nếu vịthuyền trưởng gọi thì bạn phải sẵn sàng rời bỏ những thứ đó và chạy trởvề, thậm chí không nhìn lại đằng sau.

Nếu bạn đã già thì đừng đi xa khỏi con tàu; nếu không, bạn sẽ không về kịp khi được thuyền trưởng gọi.

11.

HÃY CHẤP NHẬN NHỮNG BIẾN CỐ NHƯ CHÚNG XẢY RAĐừng yêu cầu hay mong đợi rằng những biến cố sẽ xảy ra như bạnmong muốn.

Hãy chấp nhận những biến cố như chúng thực sự xảy ra.Theo cách đó, bình an nội tâm sẽ đến.

12.

Ý CHÍ LUÔN Ở BÊN TRONG TẦM KIỂM SOÁT CỦA BẠNKhông có gì thực sự ngăn chặn bạn.

Không có gì thực sự ngăn trở bạn.Bởi vì ý chí riêng của bạn luôn luôn nằm trong quyền kiểm soát củabạn.Bệnh tật có thể thách thức thân xác bạn, nhưng phải chăng bạn chỉ làthân xác?

Tật què chân có thể ngăn trở đôi chân bạn, nhưng bạn khôngchỉ là đôi chân.

Ý chí của bạn to lớn hơn đôi chân mình.Bạn không cần phải để cho ý chí của mình bị tác động bởi một sự việc,trừ phi bạn để cho nó làm như thế.

Với mọi sự xảy ra với bạn, hãy nhớđiều này.

13.

HÃY TẬN DỤNG NHỮNG GÌ XẢY RA VỚI BẠNMọi khó khăn trong đời đều cho chúng ta một cơ hội quay vào trongvà gợi dậy những tài nguyên nội tại tiềm ẩn.

Chúng ta có thể và nên biếnnhững thách thức mà chúng ta chịu đựng thành sức mạnh của chínhmình.Những người khôn ngoan cẩn trọng, họ nhìn vượt lên chính cái sựviệc và tìm cách tạo thói quen tận dụng nó.Khi gặp một biến cố ngẫu nhiên, đừng chỉ phản ứng một cách mayrủi: Hãy nhớ quay vào bên trong và hỏi, bạn có tài nguyên nào để xử lý nóhay không?

Hãy đào sâu.

Bạn có những sức mạnh mà có thể bạn khôngnhận thức rằng mình có.

Hãy tìm đúng tài nguyên đó.

Hãy sử dụng nó.Nếu bạn gặp một người quyến rũ thì tài nguyên cần đến là sự tự chủ.Nếu gặp sự đau đớn hay sự yếu đuối thì đó là sức chịu đựng.

Nếu gặp sựlăng nhục thì đó là sự kiên nhẫn.Theo dòng thời gian, bạn xây dựng thói quen áp dụng nguồn tàinguyên nội tại thích hợp vào mỗi biến cố, và bạn sẽ không bị lôi cuốn bởinhững ấn tượng của cuộc đời.

Dần dần, bạn sẽ không còn cảm thấy mìnhbị áp đảo (bởi ngoại giới) nữa.(*) Khi gặp một thách thức của cuộc đời, người ta thường hướng ra ngoài để tìm sự trợ giúp -ở người thân, bạn hữu Nhưng quả thật đó chỉ là sự hỗ trợ tạm thời và thứ yếu.

Epictetus khuyênta nên tìm sự trợ giúp ở sức mạnh vốn có bên trong ta, đây mới đúng là sức mạnh lâu dài, luônsẵn có trong ta dưới dạng tiềm năng.

Tuy nhiên, phải có một bản lãnh nhất định thì mới có thểtìm thấy được sự hỗ trợ từ sức mạnh nội tại của mình (*)Tâm lý học hiện đại đã chứng minh rõ ràng điều này.

Sức mạnh này cũng giống như nhữngquặng mỏ nằm sâu dưới lòng đất, chúng có ở đó nhưng dưới dạng tiềm năng, vấn đề là phải biếtcách khai thác những quặng mỏ đó và đưa chúng vào sử dụng.

14.

HÃY CHĂM SÓC NHỮNG GÌMÀ BẠN CÓ ĐƯỢCKhông gì có thể thực sự bị lấy đi từ bạn.

Không có gì để mất.

Bình annội tâm bắt đầu khi, về những sự thể, chúng ta ngừng nói: Tôi đã mấtnó.

Thay vào đó, hãy nói: Nó đã được trả về lại nơi nó đến.

Con bạnchết?

Chúng được trả lại.

Vợ bạn chết?

Nàng được trả lại.

Những vật sởhữu và tài sản của bạn bị mất đi?

Chúng đã được trả lại.Có lẽ bạn bực mình vị một kẻ xấu ăn cắp những vật dụng của mình.Nhưng tại sao bạn lại quan tâm về chuyện ai đã trả lại cho đời, cái mà đờiđã ban cho mình?Điều quan trọng là hãy chăm sóc cẩn thận những gì mà bạn có trongkhi đời để cho bạn có - như một khách lữ hành chăm sóc một căn phòngtại một quán trọ.(*) Khi nói rằng ta đã mất một sự thể nào đó là ta mặc nhiên thừa nhận rằng nó là vật sởhữu của ta.

Nhưng Epictetus nói rằng ta không mất cái gì cả, mà ta chỉ trả nó lại, có nghĩa là tađã mượn nó từ một nguồn nào đó.

Quả thực, nếu ta trả lại cho ai đó một cái mà ta đã mượnthì đâu có phải buồn lòng!

Nhưng với những kẻ phàm phu tục tử như chúng ta thì không dễ gìcó được một cái nhìn như thế!(*) Những cái ta đang có trong tay là rất phù du.

Tuy vậy, không phải vì thế mà ta không chămsóc chúng.

Chăm sóc chúng nhưng không luyến chấp vào chúng.

Hình ảnh một người lữ hànhchăm sóc căn phòng tại một quán trọ thật tiêu biểu cho mỗi con người trên trần gian: Chúng tađều chỉ là những khách lữ hành, và trần gian chỉ là quán trọ - ý tưởng này hóa ra đã có từ mấyngàn năm, mà vẫn còn như mới được nói hôm qua! (Tôi nay ở trọ trần gian - Trịnh Công Sơn).

15.

CUỘC SỐNG TỐT LÀ CUỘC SỐNG CÓ BÌNH AN NỘI TẠIDấu hiệu chắc chắn nhất của cuộc sống cao thượng là sự bình an nộitại.

Sự tiến bộ tinh thần mang đến tự do, thoát khỏi sự xáo trộn nội tại.Bạn có thể ngừng bồn chồn lo lắng về chuyện này chuyện nọ.Nếu bạn tìm kiếm một cuộc sống cao thượng, hãy tránh những nếpsuy nghĩ như: Nếu tôi không làm việc chăm chỉ, tôi sẽ không bao giờkiếm được một cuộc sống đàng hoàng, sẽ không ai công nhận tôi, và tôisẽ là một kẻ vô danh tiểu tốt; hay Nếu tôi không chỉ trích người làmthuê cho mình thì anh ta sẽ lợi dụng thiện chí của tôi.Thà chết đói mà không phiền não và sợ hãi, còn hơn là sống giàu sangmà lo lắng, kinh hãi, nghi ngờ và ham muốn vô độ.Hãy bắt đầu ngay một chương trình nhằm tự làm chủ bản thân.Nhưng hãy bắt đầu một cách khiêm tốn, với những điều nhỏ bé vốn quấyrầy bạn.

Con bạn làm đổ một cái gì đó?

Bạn đã đánh mất cái ví của mình?Hãy nhủ thầm: Việc xử lý một cách trầm tĩnh sự bất tiện này là cái giámà tôi phải trả cho bình an nội tâm của mình, cho sự tự do, thoát khỏi sựxáo trộn; người ta không đạt được cái gì mà không phải trả giá.Khi bạn gọi con mình, hãy chuẩn bị tâm lý rằng, nó sẽ không trả lời;hay nếu nó trả lời thì có thể nó sẽ không làm như ý bạn muốn.

Tronghoàn cảnh này thì dù bạn bực mình cũng không ích gì.

Không nên để chocon cái có quyền lực gây ra cho bạn sự phiền não(*) Tiếng Việt có hai từ: bình yên và bình an.

Nhiều người cho rằng, chúng đồng nghĩa vớinhau.

Nhưng theo chúng tôi, từ bình yên có thể dùng để chỉ sự yên lành ngoại tại, và bình anchỉ sự yên lành nội tại.16.

HÃY PHỚT LỜ NHỮNG GÌ KHÔNGLIÊN QUANTỚI BẠNSự tiến bộ tinh thần đòi hỏi chúng ta phải đặt nặng những cái cốt tủyvà bỏ qua mọi thứ khác, như việc theo đuổi những cái vặt vãnh khôngxứng đáng với sự chú ý của ta.

Hơn nữa, đối với những vấn đề không liênquan đến chúng ta, thật là tốt nếu bị người khác nghĩ rằng bạn khờ khạovà ngây thơ.

Đừng quan tâm đến những ấn tượng của người khác vềbạn.

Họ bị lóa mắt và bị đánh lừa bởi vẻ bề ngoài.

Hãy bám chặt mục đíchcủa mình.

Chỉ có điều này mới củng cố sức mạnh và mang đến cho đờibạn sự nhất quán.Hãy tránh xa việc cố giành sự tán thành và lòng thán phục của ngườikhác.

Bạn đang chọn đi con đường cao thượng.

Đừng mong ước ngườikhác xem bạn là người độc đáo, khôn ngoan, lịch duyệt.

Quả vậy, hãynghi ngờ, nếu bạn hiện ra trong mắt người khác như là một người đặcbiệt.

Hãy cảnh giác chống lại một cảm thức về lòng tự thị.Việc giữ ý chí của bạn phù hợp với chân lý, và việc quan tâm đến cáinằm bên ngoài tầm kiểm soát của mình là mâu thuẫn với nhau.

Nếu bịhút vào trong cái này thì bạn sẽ bỏ bê cái kia(*) Gợi nhớ đến Lão Tử: Người đời sáng chói/Riêng ta mịt mờ Người đời đều có chỗdùng/Riêng ta ngu dốt, thô lậu (Trích Lão Tử Tinh Hoa của Nguyễn Duy Cần).

Có hai loạikhôn: Khôn ở những cái vặt vãnh, thường được gọi là khôn vặt; khôn ở những vấn đề lớn, đó làkhôn thực.

Kẻ tiểu nhân chỉ khôn ở cái nhỏ; bậc quân tử thì dại ở cái nhỏ mà khôn ở cái lớn.(*) Có được sự tán thành và thán phục của người khác, tự thân chúng không phải là xấu.

Nóchỉ xấu khi động cơ chủ yếu của đương sự là tìm mọi cách để có được chúng.

Ý Epictetus muốnnói là nên quan tâm đến việc tinh lọc cuộc sống nội tại của mình, chứ không nên chạy theo dưluận (khen, chê) của người khác.

17.

HÃY LÀM CHO NHỮNG MONG ƯỚC CỦA BẠN PHÙ HỢP VỚI THỰCTẠICuộc sống và thiên nhiên bị chi phối bởi những quy luật mà chúng takhông thể thay đổi.

Chúng ta càng nhanh chóng chấp nhận điều này thìchúng ta càng có thể bình tâm.

Bạn sẽ khờ khạo nếu mong ước rằng concái hay vợ mình sẽ sống mãi mãi.

Họ đều phải chết; y như bạn vậy; và quyluật về tính hữu tử thì hoàn toàn vượt quá tầm kiểm soát của bạn.Tương tự như vậy, thật khờ khạo khi mong ước rằng một người giúpviệc, một kẻ thân thích hay một người bạn (sẽ) không có khuyết điểm.Đây là mong ước kiểm soát những điều mà bạn không thể thực sự kiểmsoát.Nếu chúng ta xử lý những ham muốn thuận theo những sự kiện; thayvì bị chúng lôi cuốn đi; thì việc tránh được thất vọng bởi chúng là điềunằm trong quyền kiểm soát của ta.Chúng ta bị lệ thuộc một cách tối hậu bởi cái mang đến cho ta nhữnggì mà ta tìm kiếm; hay bởi cái loại bỏ giùm ta những gì ta không muốn.Vậy thì, nếu bạn tìm kiếm sự tự do thì đừng mong ước cái gì (hay trốntránh cái gì) vốn tùy thuộc vào kẻ khác; nếu không bạn sẽ luôn luôn làmột kẻ nô lệ yếu đuổi.Hãy hiểu sự tự do thực sự là gì và làm thế nào để đạt được nó.

Tự dokhông phải là quyền hay khả năng làm bất cứ cái gì mà bạn thích.

Tự dođến từ việc hiểu những giới hạn quyền lực của riêng ta và những giới hạndo Thiên hựu an bài.

Bằng cách chấp nhận những giới hạn và nhữngcái không thể tránh của đời; và hợp tác với chúng thay vì chống lạichúng, thì chúng ta trở nên tự do.

Trái lại, nếu ta quy phục những dụcvọng thoáng qua, theo đuổi những sự thể vốn không nằm trong quyềnkiểm soát của ta, thì tự do bị đánh mất.(*) Sự an bài của Thiên hựu theo chủ nghĩa Khắc kỷ không phải là một sự an bài khiến chocon người mất hết tự do.

Có thể nói ngắn gọn, con người có tự do ở một mức độ nào đó bên trongtrật tự thiêng liêng của Thiên hựu.

Điều này rất sâu xa, ta chỉ có thể cảm dần dần.(*) Một phiên bản hiện đại của nó, là phát biểu: Tự do là chấp nhận cái tất yếu.

Có nghĩa làcàng chấp nhận sự bó buộc tất yếu thì ta càng có thêm tự do.

Ngược lại nếu ta quan niệm tự dolà thích cái gì làm cái đó một cách tùy tiện thì ta sẽ mất tự do.

18.

HÃY XEM ĐỜI NHƯ MỘT BỮA TIỆCHãy nghĩ về đời mình như thể nó là một bữa tiệc, nơi đó bạn sẽ ứng xửmột cách lịch thiệp.

Khi thức ăn được chuyển đến cho bạn, hãy chìa tayra và nhận một phần vừa phải.

Nếu nó đi qua khỏi bạn, hãy thưởng thứccái đã có trên đĩa của mình.

Nếu thức ăn chưa được chuyển đến bạn,hãy kiên nhẫn chờ đến lượt mình.Hãy hành xử với thái độ điềm tĩnh và lòng tri ân như thế đối với concái bạn, vợ bạn, nghề nghiệp và tài chánh của bạn.

Không cần phải khaokhát, đố kỵ và chụp giật.

Bạn sẽ hưởng được cái phần mà mình xứngđáng được hưởng khi thời điểm của mình đến.Diogenes và Heraclitus là những mẫu mực hoàn hảo: Họ sốngtheo những nguyên tắc như thế - thay vì quy phục những xung động bảnnăng thô lậu.

Hãy theo gương tốt của họ(*) Có nghĩa là chủ nghĩa Khắc kỷ không hoàn toàn từ bỏ của cải thế tục: Hưởng thụ những gìmình đang có, nhưng không luyến chấp vào nó(*)Diogenes (412?

- 323 TCN): Triết gia Hy Lạp cổ đại.

Sống ngoài mọi quy ước của xã hội,thường được gọi là Kẻ khinh bạc (the Cynic)(*) Heraclitus (Thế kỷ thứ 6 TCN): Triết gia Hy Lạp cổ đại.

Một danh ngôn nổi tiếng của ông:Không ai có thể tắm hai lần trên một dòng sông 19.

HÃY TRÁNH, ĐỪNG ĐỂ CHO MÌNH BỊ NHIỄM NHỮNG QUAN ĐIỂM TIÊU CỰC CỦA NGƯỜI KHÁCNhững quan điểm và phiền não của người khác có thể dễ lây lan.Đừng tự phá hoại mình một cách vô tình bằng cách để cho mình bị lâynhiễm những thái độ tiêu cực, thiếu lành mạnh, thông qua việc giao ducủa bạn với người khác.Nếu thấy một người bạn sầu muộn, một người cha, người mẹ đau khổ,hay một đồng nghiệp gặp một bất hạnh bất ngờ thì hãy cẩn thận, đừng bịchế ngự bởi sự bất hạnh biểu kiến của họ.

Hãy nhớ phân biệt giữa tựthân những biến cố và những giải thích của bạn về chúng.

Hãy tự nhắcnhở mình: Điều làm người này đau khổ không phải là chính biến cố ấy,bởi vì một người khác có thể không bị tác động chút nào bởi tình huốngđó, mà chính là sự đáp ứng một cách thiếu phê bình của đương sự.Tự buông mình vào những tình cảm tiêu cực, sai lầm, cùng với nhữngngười mà chúng ta quan tâm, đó không phải là biểu hiện của lòng nhânái hay tình hữu nghị.

Bằng cách giữ thái độ vô tư và tránh những phảnứng bi lụy, chúng ta giúp chính mình và kẻ khác nhiều hơn.Tuy nhiên, nếu bạn chuyện trò với một ai đó bị phiền não, tổn thươnghay phẫn chí, thì hãy bày tỏ lòng nhân ái và lắng nghe họ với đôi tai đồngcảm; chỉ đừng để cho họ kéo mình xuống.(*) Có nghĩa là đồng cảm với sự phiền não của họ, mà không bị lây sự phiền não đó 20.

HÃY DIỄN TỐT VAI DIỄN ĐƯỢC TRAO CHO BẠNTa giống như một diễn viên trong một vở kịch.

Thiên ý đã giao cho tamột vai diễn trong đời mà không hỏi ý kiến ta.

Vài người sẽ diễn trongmột vở kịch dài, một số khác trong một vở kịch ngắn.

Ta có thể đóng vaimột người nghèo, một kẻ tàn tật, một người danh tiếng, một lãnh tụ, haymột người dân thường.Mặc dù không thể chọn vai diễn, nhưng bổn phận của ta là phải diễnvai của mình, càng hay càng tốt và không than vãn về nó.

Dù bạn ở vàohoàn cảnh nào, ở đâu thì hãy thực hiện bổn phận của mình một cáchhoàn hảo.Nếu vai diễn của bạn là một độc giả, hãy đọc; nếu là một nhà văn, hãyviết(*) Mặc dù không nên mê tín nhưng phải thừa nhận rằng hầu như mỗi người đều ra đời với một số phận riêng.

Cái số phận đó nằm ở vai diễn đã được trao cho ta - ta không có quyền chọn lựa.

Nhưng ta vẫn có quyền diễn vai diễn của mình thật tốt hay không tốt.

Có nghĩa là ta vẫn có một mức độ tự do nhất định, chứ không hoàn toàn bị Thiên ý an bài.

Theo Phật giáo thì cái gọi là số phận chỉ là kết quả của nghiệp.

Nghiệp là hành động có tác ý của mỗi người trong kiếp này và vô lượng kiếp trước.

Nghiệp của các kiếp trước có thể ảnh hưởng đến cuộc sống ở kiếp này, nhưng mỗi người vẫn có thể chuyển nghiệp bằng những hành động tốt của mình.

Như vậy, nghiệp không phải là định mệnh.

Và ta cần nhớ, chữ Thiên ý theo chủ nghĩa Khắc kỷ không giống như nghiệp của Phật giáo; tuy nhiên, nó cũng không phải là vị Thượng đế có ngôi vị, có quyền thưởng phạt của Ki-tô giáo, Do Thái giáo, Hồi giáo 21.

MỌI SỰ XẢY RA VÌ MỘT MỤC ĐÍCH TỐT ĐẸPBạn suy nghĩ thế nào, bạn trở thành thế ấy.

Hãy tránh, một cách mêtín, gán ghép vào những biến cố cái quyền lực và những ý nghĩa mà tựthân chúng không có.

Hãy giữ đầu óc tỉnh táo.

Tâm trí bận rộn của chúngta mãi mãi nhảy vụt tới những kết luận, chế tác và giải thích những dấuhiệu vốn không có mặt ở đó.

Thay vào đó hãy giả định rằng, mọi sự xảy ra với bạn, chúng đều xảy ra vì một mục đích tốt lành nào đó và nếu bạn quyết định rằng mình may mắn thì bạn sẽ may mắn.

Mọi biến cố đều chứa đựng một thuận lợi cho bạn - nếu bạn tìm kiếm nó(*) Ta thường không nhìn sự vật như nó là mà lại thêm thắt, gán cho sự việc những cái mà nó không có theo suy diễn chủ quan của ta.

Thí dụ: Hôm nay trời mưa.

Anh A (làm nông) nói: Có mưa rồi, hay quá!

Anh B (nhà thơ, đang thất tình): Mưa buồn quá!

Chỉ có một sư kiện: trời mưa, nhưng cả hai người không ai dừng lại ở sự kiện trời mưa, và ai cũng gắn thêm cho sự kiện mưa những cái mà tự thân nó không có.

Ai cũng muốn đánh giá sự kiện mưa theo những điều kiện chủ quan của riêng họ.

Đối với anh A thì mưa là rất tốt cho việc trồng trọt.

Đối với anh B thì mưa quá buồn vì đang có tâm trạng buồn.

Như vậy, nếu trời mưa mà ta nói trời mưa và không thêm vào đó một đánh giá nào (tốt, xấu; buồn, vui) thì có thể nói (một cách tương đối) ta đã nhìn sự vật như nó là.

Xin lưu ý: ở đây ta chỉ xét sự vật ở bình diện tương đối (tục đế), chứ không xét nó trên bình diện tuyệt đối (chân đế)(*) Theo chủ nghĩa Khắc kỷ thì mọi sự xảy ra, kể cả những bất hạnh, đều phục vụ một mục đích nào đó của Thiên ý, nhằm mang đến sự tốt lành cho con người.(*) Câu này chỉ có thể đúng với những người có mức phát triển tâm linh cao.

Nhìn chung, nó không đúng.

Thử tưởng tượng một người bị ung thư, nhà nghèo, con đông và đều thất nghiệp thì cũng khó mà nói rằng đó là một điều may mắn! (Dĩ nhiên, người đó có thể tự an ủi mình bằng một số ý tưởng nào đó)(*) Lão Tử nói: Họa là chỗ dựa của phúc; phúc là chỗ núp của họa.

Nhưng dĩ nhiên phải biết cách tìm thì mới có thể thấy cái phúc trong cái họa.

Một nghịch cảnh có thể giúp phát triển đời sống tâm linh đối với những tâm hồn mạnh mẽ, nhưng nó có thể đẩy xuống vực thẳm một tâm hồn yếu đuổi.

22.

HẠNH PHÚC CHỈ CÓ THỂ ĐƯỢC TÌM THẤY BÊN TRONG NỘI TÂMSự tự do là mục tiêu xứng đáng duy nhất trong đời.

Nó được đạt tớibằng cách bỏ qua những điều nằm bên ngoài tầm kiểm soát của ta.

Takhông thể có một trái tim thanh thản, nếu tâm trí ta là một cái vạc đầythống khổ, sợ hãi và tham vọng.Bạn mong muốn mình là kẻ vô địch, bất khả chiến bại?

Vậy thì đừngchiến đấu với những gì mà mình không có quyền kiểm soát thực sự.Hạnh phúc tùy thuộc vào ba điều, tất cả đều nằm trong tầm kiểm soátcủa bạn:1.

Ý chí của bạn.2.

Những ý kiến của bạn liên quan đến những biến cố mà mình dínhlíu vào.3.

Việc bạn sử dụng những ý kiến đó ra sao.Hạnh phúc đích thực luôn luôn độc lập với những điều kiện bênngoài.

Một cách cảnh giác, hãy tập điềm nhiên đối với những hoàncảnh bên ngoài.

Hạnh phúc của bạn chỉ có thể được tìm thấy ở bên trongnội tâm.

Chúng ta dễ dàng bị lóa mắt, bị lừa dối bởi biết bao bởi sự hùng biện,chức danh xã hội, học vị, những vinh dự, những vật sở hữu cầu kỳ, y phụcđắt tiền, hay cách cư xử lịch sự màu mè.

Đừng nhầm lẫn mà cho rằngnhững kẻ có tiếng tăm, những nhân vật được quần chúng biết tới, nhữnglãnh tụ chính trị, những kẻ giàu có, hay những người có năng khiếu về trithức hay nghệ thuật - đừng tưởng rằng, những người đó nhất thiết phảihạnh phúc.

Nghĩ như thế là bị đánh lừa bởi những ấn tượng giác quan, vàsẽ chỉ khiến cho bạn tự ngờ vực chính mình.Hãy nhớ: Yếu tính thực thụ của cái thiện chỉ được tìm thấy bên trongnhững điều nằm trong tầm kiểm soát của riêng bạn.

Nếu giữ điều nàytrong tâm trí thì bạn sẽ không cảm thấy (một cách sai lầm) mình bị đố kỵhay bị bỏ rơi, khi tự so sánh một cách đáng thương những thành tựu củamình với những thành tựu của người khác.Hãy thôi đừng mơ ước trở thành bất cứ ai ngoài cái bản ngã tốt nhấtcủa mình: bởi vì, điều đó thực sự nằm trong tầm kiểm soát của bạn.(*)Quả thật, xét cho cùng thì một hạnh phúc đích thực phải hoàn toàn độc lập với nhữngđiều kiện bên ngoài.

Tuy nhiên, xét về mặt thực hành rất khó đạt tới hạnh phúc đích thực nhưtrên - ngoại trừ những bậc thánh nhân, những thiền sư đắc đạo, những người mà tâm gió khôngđộng.

Nhìn chung, con người chỉ có thể hạnh phúc tương đối, một thứ hạnh phúc lệ thuộc khánhiều vào hoàn cảnh tại ngoại.

Thử đặt giả thiết, nếu một người có hoàn cảnh như sau: bản thânbị ung thư, không có tiền chữa trị, mẹ già, bệnh hoạn, con cái đều thất nghiệp; gia đạo lục đục.Thử hỏi, với một hoàn cảnh bên ngoài như thế, người ấy có thể có hạnh phúc đích thực đượckhông? (Trừ ra, đó là một bậc thánh!).

Phải thừa nhận rằng trên đời này mọi sự đều có tương quanchằng chịt với nhau: cái bên ngoài và cái bên trong; ta và người, thể xác và tinh thần.

Tuy nhiên,nếu ta có một cuộc sống nội tại vững vàng thì ta dễ chịu đựng những bất hạnh và nghịch cảnh hơn(*) Gợi nhớ đến Trang Tử nói: Mỗi con người đều có một tính phận riêng.

Do vậy, chỉ nênsống theo cái tính phận của mình, chứ đừng đèo bồng bắt chước sống theo cái tính phận củangười khắc 23.

KHÔNG AI CÓ THỂ LÀM TỔN THƯƠNG BẠNNgười khác không có quyền lực làm tổn thương bạn.

Cho dẫu một aiđó lăng nhục hay đánh bạn thì bạn luôn luôn có thể lựa chọn: xemnhững gì đang xảy ra đó có phải là sự lăng nhục hay không.

Nếu một aiđó làm bạn bực mình thì chỉ sự đáp ứng của bạn mới là cái gây bực mình.Do vậy, khi một ai đó có vẻ như khiêu khích thì hãy nhớ rằng chỉ duyphán đoán của bạn về sự việc mới là cái khiêu khích mình.

Đừng để chocảm xúc của bạn bị khởi động bởi những ấn tượng của giác quan.Hãy cố đừng chỉ đơn thuần phản ứng trong khoảnh khắc đó.

Hãy lùilại khỏi tình huống.

Hãy có một cái nhìn rộng hơn; hãy điềm tĩnh.

24.

TIẾN BỘ TÂM LINH ĐƯỢC ĐẠT TỚI THÔNG QUA VIỆC ĐƯƠNG ĐẦU VỚI CÁI CHẾT VÀ TAI HỌAThay vì quay mặt lảng tránh những biến cố đau đớn của cuộc đời, hãynhìn thẳng vào chúng và thường xuyên trầm tư về chúng.

Bằng cáchđối mặt với thực tại của cái chết, sự suy nhược, mất mát và thất vọng, bạntự giải phóng mình khỏi những ảo tưởng và hy vọng hư dối, và tránhđược những ý tưởng khốn khổ, đố kỵ.(*) Hãy nhìn thẳng vào nghịch cảnh, sự đau khổ, chứ đừng chạy trốn nó.

Đây là một lờikhuyên rất hay, nhưng cần được suy ngẫm.

Bởi vì, việc nhìn thẳng vào nghịch cảnh có thể có tácdụng tích cực hoặc tiêu cực - tùy trường hợp.

Nó sẽ có tác dụng tích cực đối với một tâm hồnmạnh mẽ.

Đối với loại tâm hồn này thì nghịch cảnh và sự đau khổ sẽ giúp họ trở nên mạnh mẽ,sâu sắc, nhân ái hơn với kẻ khác.

Nhưng đối với một tâm hồn yếu đuối thì nghịch cảnh có thểkhiến họ mất ý chí, đẩy họ xuống vực thẳm và rất khó đứng dậy.

Một người đang bị cảm thì khôngnên tắm nước lạnh; do vậy, một tâm hồn quá yếu đuối thì chỉ nên nhìn thẳng vào sự đau khổkhi nào họ tự thấy mình đã đủ mạnh để làm điều đó.

Tóm lại, trước bất cứ lời khuyên nào - dùhay đến mấy - ta cũng phải xem xét thận trọng rồi mới nên theo.

Lời khuyên trên, theo thiển ý,hình như Epictetus muốn gửi riêng đến những tâm hồn mạnh mẽ, có lý tưởng muốn sống đờiminh triết, chứ không dành cho những kẻ yếu đuối, muốn sống một cuộc đời cầu an, dễ dãi.

25.

HÃY KHẮC SÂU VÀO TÂM KHẢM NHỮNG LÝ TƯỞNG MÀ BẠN PHẢI ẤP ỦHãy bám chặt vào những gì ưu việt về mặt tâm linh, bất luận ngườikhác nghĩ gì hay làm gì.

Hãy níu lấy những nguyện vọng đích thực củabạn, cho dẫu cái gì đang xảy ra xung quanh đi nữa.

26.

VIỆC THEO ĐUỔI SỰ MINH TRIẾT SẼ TẠO RA NHỮNG KẺ CHỈ TRÍCHNhững ai theo đuổi đời sống cao thượng của minh triết, kẻ nào tìmkiếm cách sống theo những quy tắc tâm linh, phải chuẩn bị đón nhận sựchế giễu và sự kết án.Nhiều người mà đã dần dần hạ thấp những tiêu chuẩn cá nhân củahọ trong một nỗ lực để giành được sự chấp nhận của xã hội và nhữngtiện nghi của cuộc sống, thường kịch liệt chống đối những người cókhuynh hướng triết lý vốn từ chối việc thỏa hiệp, để theo đuổi những lýtưởng tâm linh của mình; những kẻ này cũng chống đối những ai tìmcách cải thiện chính mình.

Đừng mất công phản ứng lại những linh hồnnhư vậy.

Hãy từ bi với họ, và đồng thời hãy níu lấy những gì mà bạn biếtlà tốt đẹp.Khi bạn bắt đầu chương trình nhằm đạt tới sự tiến bộ tâm linh thì rấtcó thể những người gần gũi nhất sẽ chế nhạo bạn, hay chê bạn là kẻ dốtnát.Công việc của bạn là hành xử một cách khiêm cung, và hãy kiên trìbám chặt những lý tưởng tinh thần của mình.

Hãy níu lấy điều mà trongthâm tâm bạn biết là tốt nhất.

Rồi, nếu bạn kiên trì thì sau cùng, chínhnhững người chế giễu sẽ thán phục bạn.Nếu để cho những quan niệm thấp kém của người khác làm cho bạnlưỡng lự trong mục đích của mình, thì bạn sẽ phải xấu hổ gấp hai lần.

27.

TÌM CÁCH LÀM VỪA LÒNG KẺ KHÁC LÀ MỘT CÁI BẪY NGUY HIỂMKhi cố làm vừa lòng những người khác, chúng ta thấy mình bị dẫn đichệch hướng, về phía những điều nằm bên ngoài vùng ảnh hưởng của ta.Khi làm như vậy, ta buông tay khỏi mục đích của đời mình.Hãy tự bằng lòng với thân phận một người yêu của sự minh triết, mộtkẻ kiếm tìm chân lý.

Hãy thường xuyên trở lại với những gì cốt yếu vàxứng đáng.Đừng cố tỏ ra khôn ngoan hơn những người khác.Nếu bạn muốn sống một cuộc đời minh triết thì hãy sống nó theonhững điều kiện của riêng mình, và trong mắt của chính mình.

28.

TÍNH CÁCH QUAN TRỌNG HƠN UY TÍNLo lắng và sợ hãi là một sự lãng phí thời gian, và không nêu gương tốtcho kẻ khác.

Điều này đặc biệt đúng đối với uy tín và ảnh hưởng của bạn.Tại sao lại sống trong sợ hãi về những điều như: Liệu tôi có được côngnhận trong nghề nghiệp hay cộng đồng của mình?.

Hay: Liệu tôi cónhững cơ hội và đặc quyền mà những người khác có?.Đừng bận tâm về những điều như: Người ta không nghĩ tốt về tôi, vàTôi là một kẻ vô danh tiểu tốt.

Cho dẫu uy tín của bạn thực sự là quantrọng thì bạn cũng không chịu trách nhiệm về những điều mà kẻ khácnghĩ về mình.

Nếu bạn có một địa vị nhiều thế lực, hay được mời đếnnhững bữa tiệc linh đình, thì nó có tạo ra sự khác biệt thực sự nào đối vớitính cách và sự an vui của bạn?

Không có chút khác biệt nào cả.

Vậy thìcó gì là mất thể diện nếu bạn không là một kẻ có quyền lực hay danhtiếng?

Và tại sao bạn lo lắng về việc mình là một kẻ vô danh tiểu tốt, khiđiều quan trọng là trở nên một kẻ đắc lực trong những lãnh vực của đờimình, mà ở đó bạn có quyền kiểm soát và có thể tạo ra một sự khác biệtthực thụ?Có thể, bạn sẽ nói: Nhưng nếu không có quyền lực và uy tín thì tôi sẽkhông thể giúp đỡ bạn bè tôi.

Đúng là bạn sẽ không tặng cho họ cơ hộiđể làm giàu và những mối giao du với giới có quyền lực.

Nhưng bạnkhông có bổn phận phải tặng họ những cái đó: Làm sao bạn có thể tặngngười khác cái mà bạn không có?Tuy nhiên, thật tuyệt vời nếu tôi có tiền bạc, quyền lực và có thể chiasẻ chúng với các bạn của mình.

Nếu tôi có thể trở nên giàu có và thế lựctrong khi vẫn gìn giữ được danh dự của riêng mình; vẫn chung thủy vớigia đình, bạn hữu, với những nguyên tắc và lòng tự trọng, thì hãy bày chotôi cách thức và tôi sẽ làm như thế.

Nhưng nếu tôi phải hy sinh sự liêmchính cá nhân của mình thì việc xúi giục tôi làm như vậy quả là nguxuẩn và ngớ ngẩn.

Vả lại, nếu bạn phải chọn giữa việc có một số tiền nhấtđịnh và việc có một người bạn trung thành và đáng kính, thì bạn chọncái nào?

Sẽ tốt hơn nếu bạn giúp tôi trở thành một người tốt, hơn là thúcgiục tôi làm những điều mà nó đe dọa cá tính tốt lành của mình.Được rồi, vậy còn về những bổn phận của tôi đối với đất nước mìnhthì sao?.

Bạn muốn nói gì?

Nếu bạn đang nói về việc hiến tặng nhiềutiền bạc cho công tác từ thiện, hay xây dựng những tòa nhà tráng lệ thìđó có phải thực sự là một vấn đề?

Một người thợ kim khí không đónggiày và một thợ giày không làm vũ khí.

Là đủ, nếu mọi người làm tốt cáimà y phải làm.

Vậy, nếu một ai khác cũng làm cùng một điều giống nhưtôi thì sao?.

Cái đó là tốt.

Nó không khiến cho sự đóng góp của bạn bớtgiá trị.

Còn về địa vị của tôi trong xã hội thì sao?, bạn hỏi.

Bất cứ địa vịnào mà bạn có thể nắm giữ trong khi gìn giữ danh dự và trung thành vớinhững bổn phận của mình, đều tốt.

Nhưng nếu niềm mơ ước của bạn -muốn đóng góp vào xã hội - làm phương hại đến trách nhiệm đạo đứccủa mình, thì làm thế nào bạn có thể phục vụ đồng bào của mình, khibạn đã trở thành kẻ vô trách nhiệm và vô liêm sỉ?Sẽ là tốt hơn nếu trở thành một người tốt và chu toàn những bổnphận của bạn, thay vì có danh tiếng và quyền lực.(*)Tính cách là cái phần lớn do ta rèn luyện, tạm gọi là của ta; còn uy tín dù sao, cũng lệ thuộc vào kẻ khác.

Dĩ nhiên, cái của ta phải quan trọng hơn cái có được nhờ người khác!

29.

MỌI THUẬN LỢI ĐỀU CÓ CÁI GIÁ CỦA CHÚNGMột ai đó đang hưởng những đặc quyền, cơ hội hay vinh dự mà bạnmơ ước?

Nếu những thuận lợi mà người đó đã đạt được là tốt thì hãy chiavui cùng người ấy.

Đó là thời hưng thịnh của đương sự.

Nếu hóa ra,những thuận lợi đó thực sự là không tốt thì đừng phiền não rằng chúngkhông đến với bạn.Hãy nhớ: Bạn sẽ không bao giờ kiếm được những phần thưởng y hệtnhư những người khác, mà không dùng cùng những phương pháp và sựđầu tư như họ.

Không hợp lý nếu ta nghĩ rằng ta có thể kiếm được nhữngphần thưởng mà không sẵn lòng trả cái giá tương xứng với chúng.

Nhữngai mà thắng lợi ở một điều gì đó, họ không thực sự thuận lợi gì hơn bạn;bởi vì họ đã phải trả giá cho phần thưởng đó.Ta có mong ước trả giá cho những phần thưởng của đời ta hay không,việc ấy luôn luôn là chọn lựa của ta.

Và thường khi, tốt nhất là không trảgiá; bởi vì cái giá đó có thể là sự liêm chính, nhân cách của ta.

Ta có thểbị cưỡng bách phải ca ngợi một ai đó mà ta không nể trọng.(*) Cách đây mấy ngàn năm, Epictetus đã thấy được cái chân lý: Cái gì cũng phải trả giá.

Hãynhìn vào thực tế cuộc sống: Không ít kẻ có địa vị trong xã hội là do họ đã đánh mất mình trên nhiều phương diện - dĩ nhiên, kể cả việc đi bằng hai đầu gối của mình!

30.

HÃY BIẾN Ý CHÍ CỦA TỰ NHIÊN THÀNH Ý CHÍ CỦA RIÊNG BẠNHãy học để biết ý chí của tự nhiên.

Hãy nghiên cứu nó, chú tâm tới nó,và rồi hãy biến nó thành ý chí của riêng bạn.Ý chí của tự nhiên được tiết lộ cho chúng ta thông qua những kinhnghiệm hằng ngày, chung cho tất cả mọi người.

Chẳng hạn, nếu đứa concủa một người láng giềng đánh vỡ một cái bát, hay một điều tương tự,chúng ta sẵn sàng nói: Những điều đó thường xảy ra.

Khi chính cái bátcủa mình vỡ, bạn cũng nên lý luận cùng một cách như thế.Hãy mang sự hiểu biết này sang những vấn đề có tầm quan trọng lớnhơn về mặt cảm xúc và có hậu quả lớn hơn trong thực tế.

Một đứa con,hoặc người phối ngẫu, hoặc một người thân nào đó của một người khácqua đời?

Trong hoàn cảnh như thế, không ai sẽ không nói, Chu kỳ của sựsống là thế.

Ai cũng phải chết.

Một số điều là không thể tránh được.Nhưng nếu chính đứa con hay người thân yêu của mình qua đời, ta cókhuynh hướng kêu to: Khổ thân tôi!

Tôi khốn khổ làm sao!.Hãy nhớ bạn cảm thấy ra sao khi nghe điều tương tự liên quan đếnnhững người khác.

Hãy chuyển cảm nhận đó sang hoàn cảnh hiện tạicủa chính mình.

Hãy học cách chấp nhận những biến cố, ngay cả cáichết, với sự thông minh.

31.

LÀM CHỦ BẢN THÂN LÀ MỤC TIÊU ĐÍCH THỰC CỦA CHÚNG TASự xấu ác không cư ngụ một cách tự nhiên nơi thế gian, nơi nhữngbiến cố, hay nơi những con người.

Sự xấu ác là phó sản của sự quên lãng,lười biếng, hay xao lãng: Nó khởi lên khi ta mất hút mục tiêu đích thựccủa ta trong cuộc đời.Khi nhớ rằng, mục tiêu của ta là sự tiến bộ tâm linh; thì ta trở lại vớiviệc phấn đấu để trở thành cái bản ngã tốt đẹp nhất của mình.

Đây làcách để giành được hạnh phúc.

32.

HÃY TRÂN QUÝ TÂM TRÍ, LÝ TÍNH CỦA BẠN HÃY NẮM CHẶT LẤY MỤC ĐÍCH CỦA BẠNĐừng để cho ngoại cảnh ảnh hưởng đến tâm trí bạn.Nếu một ai đó tùy tiện đem thân thể bạn trao cho một kẻ qua đườngthì tự nhiên bạn sẽ cuồng nộ.

Vậy thì, tại sao bạn lại không thấy xấu hổkhi trao cái tâm trí quý giá của mình cho bất cứ ai mong muốn ảnhhưởng đến bạn?

Hãy suy nghĩ hai lần trước khi bạn giao phó tâm trímình cho một ai; mà có thể họ sẽ mắng nhiếc bạn; khiến cho bạn bị bốirối và đảo lộn.(*) Xem một bộ phim (hay đọc một cuốn sách, một trang mạng) có nội dung xấu, cũng là một cách phó thác mình cho ngoại giới.

Hiện nay, với sự phổ biến của Internet và điện thoại thông minh thì người ta hằng ngày, hằng giờ đang phó thác mình cho ngoại giới.

33.

HÃY CÂN NHẮC SỰ VIỆC TRƯỚC KHI HÀNH ĐỘNGHãy tập thói quen khảo sát và trắc nghiệm một hành động trước khithực hiện nó.

Hãy bước lùi lại và nhìn vào bức tranh toàn cảnh, để khônghành động một cách nông nổi, bộp chộp.

Hãy xác định xem cái gì xảy ratrước nhất, những gì mà cái đó dần đến, và rồi, hãy hành động phù hợpvới những điều mà bạn đã học hỏi.Khi hành động thiếu cân nhắc thì ta có thể bắt đầu một nhiệm vụ mớivới nhiệt tình lớn; rồi, khi những hậu quả bất ngờ và không mong muốnxảy ra, ta rút lui một cách đáng xấu hổ và đầy tiếc nuối: Lẽ ra, tôi đã làmviệc này; tôi đã có thể làm nó; lẽ ra, tôi nên làm nó một cách khác đi.Giả thử, bạn muốn chiến thắng tại Giải Điền kinh.

Tốt lắm, nhưngtrước hết hãy xem xét một cách đầy đủ bạn sắp bước vào cái gì.

Một mơước như thế sẽ đòi hỏi những gì?

Cái gì cần phải xảy ra trước tiên?

Rồi,cái gì tiếp theo?

Bạn phải có những điều kiện gì?

Và cái gì khác sẽ theosau cái đó?

Toàn bộ chuỗi hành động này thực sự có lợi cho bạn không?Nếu có, hãy tiến hành.Nếu muốn chiến thắng tại Giải Điền kinh, thì để chuẩn bị một cáchđúng đắn, bạn sẽ phải theo một chế độ luyện tập mà sẽ khiến bạn căngthẳng tới hết mức sức chịu đựng của mình.

Bạn sẽ phải tuân phụcnhững quy tắc nghiêm ngặt, theo một chế độ ăn kiêng thích hợp, luyệntập nặng nhọc ở một giờ giấc đều đặn, cả trong tiết trời nóng bức lẫntrong lúc trời giá lạnh, và bỏ uống rượu.

Bạn sẽ phải theo những lờihướng dẫn của huấn luyện viên như thể ông ta là bác sĩ của mình.

Rồi,một khi đã thực sự tranh tài, có nguy cơ là bạn sẽ bị ném xuống một conmương.

Bạn có thể bị thương ở cánh tay, bị trẹo mắt cá chân, bị đánh,mặt úp xuống bùn; và sau khi trải qua mọi thứ này, bạn có thể vẫn bịthua cuộc.Sau khi đã xét kỹ tất cả những khả tính này - hãy lưu tâm đến mọi thứcó thể sẽ xảy ra và những hậu quả của chúng - và nếu sự quyết tâm củabạn vẫn mạnh mẽ thì hãy vận dụng sự phán đoán của mình.

Nếu bứctranh toàn diện vẫn còn dường như thuận lợi thì hãy thực sự bước vàoGiải Điền kinh - một cách toàn tâm toàn ý.Bằng cách xem xét bức tranh toàn cảnh, bạn tự phân biệt mình với kẻtài tử, chỉ đùa chơi với những sự việc bao lâu mà y cảm thấy thoải máivà thú vị.

Điều này không cao thượng.

Hãy suy xét mọi sự cặn kẽ và camkết một cách trọn vẹn!

Nếu không, bạn sẽ giống như một đứa trẻ: đôi khimuốn mình là một nhà đô vật, một chiến binh, một nhạc sĩ, một diễnviên trong một vở bi kịchTrừ phi ta hiến mình trọn vẹn cho những nỗ lực, thì ta chỉ là kẻ trốngrỗng, hời hợt và sẽ không bao giờ phát triển những năng khiếu tự nhiêncủa mình.

Tất cả chúng ta đều đã biết những người, mà họ giống nhưnhững con khỉ, bắt chước bất cứ cái gì có vẻ mới lạ và hào nhoáng vàomột khoảnh khắc bốc đồng.

Nhưng rồi nhiệt tình và những nỗ lực của họvơi dần đi; họ bỏ rơi những dự án của mình ngay khi chúng trở nên quánhàm chán và khó khăn.Một tinh thần nửa vời thì không có chút sức mạnh nào cả.

Những nỗlực dò dẫm, dẫn đến những kết quả dò dẫm.

Những con người tầmthường nhắm mắt nhảy bổ vào những nỗ lực của họ và không cân nhắc.Chẳng hạn, họ gặp một nhân vật điển hình như Euphrates và trở nêncó cảm hứng muốn tỏ ra kiệt xuất.

Làm điều này là tốt, không sao cả,nhưng trước hết hãy xem xét bản chất thực những khát vọng của bạn, vàhãy tự lượng sức mình, xem mình có thể thực hiện được những khátvọng ấy hay không.Hãy thành thực với chính mình.

Hãy lượng giá một cách rõ ràng ưu vànhược điểm của bạn.

Bạn có đủ những điều kiện cần có để tranh tài vàothời điểm này không?

Để là một nhà đô vật chẳng hạn, cần có sức mạnhphi thường ở đôi vai, lưng và đùi.

Bạn có cái gan dạ và sự nhanh nhẹn đểở trong số những đấu thủ kiệt xuất nhất trong môn điền kinh này?

Ướcmong trở thành một nhà vô địch, hay làm cái gì đó một cách khéo léo làmột chuyện; thực sự làm nó, hay làm nó với kỹ năng hoàn hảo là mộtchuyện khác.

Mọi người sinh ra để làm những điều khác hẳn nhau.Để thành công trong một lãnh vực đặc thù nào đó thì cần có nhữngnăng lực tương ứng; cũng như vậy, cần có những hy sinh nào đó.

Nếumong muốn trở nên thành thạo trong nghệ thuật sống với sự minh triếtthì bạn có nghĩ rằng mình có thể ăn uống quá độ?

Bạn có nghĩ rằng cóthể tiếp tục để cho mình bị chế ngự bởi sự giận dữ, phẫn chí và phiền nãothường lệ?

Không.

Nếu đối tượng theo đuổi là sự khôn ngoan minh triếtđích thực, và bạn thành thực, thì bạn sẽ phải tự rèn luyện chính mình.Bạn sẽ phải vượt qua những ham muốn không lành mạnh và nhữngphản ứng xốc nổi.

Bạn sẽ phải xem xét lại việc mình giao du với ai.Những bạn bè và những người mà bạn giao du, họ có phải là nhữngngười xứng đáng không?

Ảnh hưởng của họ - những thói quen, những giátrị và hạnh kiểm đó - có thăng hoa bạn, hay chỉ làm tăng cường nhữngthói quen bệ rạc mà bạn muốn tìm cách tránh?Cuộc sống minh triết, giống như mọi thứ khác, đòi hỏi phải trả cái giácủa nó.

Khi theo con đường này, có thể bạn sẽ kết thúc với cái tồi tệ nhấtcủa mọi sự trong mọi lãnh vực cuộc sống, bao gồm cả sự nghiệp và chỗđứng xã hội của bạn.Một khi bạn đã cân nhắc cặn kẽ mọi chi tiết vốn cấu thành cái nỗ lựcsống cuộc đời cao thượng, thì hãy tiến hành với nỗ lực tối đa.

Hãy làmnhững hy sinh cần thiết, vốn là cái giá phải trả cho những mục tiêu xứngđáng nhất: sự tự do, sự điềm tĩnh và sự bình an, thanh thản.

Tuy nhiên,nếu khi đánh giá sức chịu đựng của mình một cách trung thực, bạn thấykhông thích hợp hay không sẵn sàng, thì hãy tự giải phóng mình ra khỏicái ảo tưởng đó, và bước đi trên một con đường khác, hiện thực hơn.Nếu bạn cố trở thành một cái gì đó vốn trái với bản chất và năng lựchiện có của mình, hay phấn đấu cho một điều gì đó hoàn toàn vượt quánăng lực hiện nay, thì sau cùng, bạn sẽ kết thúc như là một kẻ tài tử,ban đầu cố trở nên một hiền nhân, rồi một kẻ thư lại, rồi một chính trịgia rồi một lãnh tụ dân sự.

Những vai trò này không nhất quán với nhau.Bạn không thể bay tứ tung theo vô số hướng - mặc dù chúng hấp dẫn đếnmấy đi chăng nữa - và đồng thời, sống một cuộc sống nhất quán, nhiềuhoa trái.Bạn chỉ có thể là một con người - hoặc là, một người tốt, hoặc là, mộtngười xấu.

Bạn có hai chọn lựa cốt tủy.

Hoặc, bạn có thể bắt tay vào việcphát triển lý tính của mình, bám sát vào chân lý; hoặc, bạn có thể chạytheo những cái ngoại tại.

Sự chọn lựa ấy là của bạn, và chỉ của một mìnhbạn.

Bạn có thể, hoặc đặt những kỹ năng của mình vào công việc nội tại,hoặc tự đánh mất mình cho những cái bên ngoài - nghĩa là, bạn phảichọn con đường của một người yêu minh triết, hoặc con đường thôngthường của kẻ phàm nhân.(*) Euphrates (35-118): Triết gia Khắc kỷ chủ nghĩa của Hy Lạp 34.

NHỮNG MỐI QUAN HỆ CỦA TA VỚI MỘT NGƯỜI KHÁC,CHÚNG PHÁT LỘ NHỮNG BỔN PHẬN CỦA TABạn không phải là một thực thể biệt lập, mà là một phần độc nhất,không thể thay thế được của vũ trụ.

Đừng quên điều này.

Bạn là mộtmảnh ghép cốt yếu của trò chơi ghép hình trong nhân loại.

Mỗi chúngta là một phần của cộng đồng nhân loại bao la, rối rắm, và có trật tự hoànhảo.Nhưng bạn ghép trùng khớp vào đâu, trong cái lưới nhện nhân loạinày?

Bạn chịu ơn những ai?Hãy tìm kiếm để hiểu biết những nối kết của bạn với những ngườikhác.

Chúng ta tự định vị một cách đúng đắn bên trong cái kế hoạch vũtrụ bằng cách nhận ra những mối quan hệ tự nhiên của ta với mộtngười khác và nhờ đó, nhận diện những bổn phận của mình.

Những bổnphận của ta khởi lên một cách tự nhiên từ những mối quan hệ nền tảngnhư gia đình ta, láng giềng ta, nơi làm việc của ta, quốc gia hay dân tộc ta.Hãy tập thói quen xem xét những vai trò của bạn - bố mẹ, con cái, lánggiềng, công dân, nhà lãnh đạo - và những bổn phận tự nhiên vốn phátkhởi từ chúng.

Một khi bạn biết mình là ai và được nối kết với ai, thì bạnsẽ biết phải làm cái gì.Nếu một người là cha bạn, chẳng hạn, thì sẽ có những đòi hỏi về cảmxúc và thực tiễn theo sau.

Sự kiện rằng, ông ta là cha bạn, bao hàm mộtsự ràng buộc nền tảng và bền vững giữa hai người.

Một cách tự nhiên,bạn có bổn phận phải chăm sóc ông, kiên nhẫn lắng nghe những lờikhuyên và quan điểm của ông, và tôn trọng sự hướng dẫn của ông.Tuy nhiên, giả thử, ông không phải là một người cha tốt.

Có thể ôngngờ nghệch, thiếu học, thô lậu, hay có những quan điểm hoàn toàn khácbiệt với những quan điểm của riêng bạn.

Phải chăng thiên nhiên ban chomọi người một người cha lý tưởng, hay chỉ đơn giản là một người cha?Khi xét đến bổn phận nền tảng của mình như là một người con, thì chodù tính cách, nhân cách và những tập quán của ông có thế nào đi nữa, đóvẫn là điều thứ yếu.

Trật tự thiêng liêng không thiết kế những con ngườihay những hoàn cảnh chiều theo sở thích của chúng ta.

Bất luận bạnthấy ông có dễ thương hay không, thì nói cho cùng, người đàn ông nàyvẫn là cha mình và bạn phải chu toàn bổn phận làm con.Giả thử, bạn có một người anh trai hay chị gái mà xử tệ với bạn thìviệc ấy có tạo ra cái gì khác biệt?

Vẫn có một mệnh lệnh đạo đức, đó là:nhận ra và duy trì bổn phận nền tảng của mình - bổn phận của người em.Đừng chú ý đến việc cô ta hay anh ta làm cái gì, mà hãy tập trung trênmục đích cao hơn của bạn.

Mục đích của chính bạn, là tìm kiếm sự hòađiệu với tự nhiên.

Bởi vì đây là con đường đi tới sự tự do.

Hãy để nhữngngười khác cư xử theo cách tự nhiên của họ - dù sao, thì điều đó cũngkhông ở trong quyền kiểm soát của bạn, và như vậy nó không quan hệ gìtới bạn.

Hãy hiểu rằng thiên nhiên như một toàn thể được trật tự hóatheo lý tính, nhưng không phải mọi sự trong thiên nhiên đều hợp lý.Khi, một cách trung thành, bạn dốc lòng thực hiện những hành vi củamột người minh triết và cao nhã, tìm kiếm cách để làm cho những ý địnhvà hành vi của mình phù hợp với ý chí thiêng liêng, thì bạn không cảmthấy mình là nạn nhân của những lời nói và việc làm của người khác.

Ởmức tệ nhất, những lời nói và hành động đó sẽ có vẻ buồn cười hay đángthương.Trừ ra sự bạo hành cực đoan về thể xác, thì những người khác sẽkhông thể làm tổn thương bạn, trừ phi bạn cho phép họ làm như thế.

Vàđiều này vẫn đúng, cho dẫu người đó là bố mẹ, anh chị em, thầy giáo hayngười làm công của bạn.

Đừng để cho mình cảm thấy bị thương tổn - đâylà một chọn lựa vốn nằm trong quyền kiểm soát của bạn.Đa phần, người ta có khuynh hướng tự đánh lừa mình khi nghĩ rằng,tự do đến từ việc thực hiện điều mà sẽ mang lại sự dễ chịu, sự tiện nghivà sự dễ dãi.

Sự thực là, những người để cho lý tính của họ lệ thuộc vàonhững cảm xúc bốc đồng, thì họ đích thực là nô lệ cho những dục vọngvà những ác cảm của chính họ.

Họ không được chuẩn bị tốt để hànhđộng hữu hiệu và cao thượng khi những thách thức đột xuất xảy đến,như chúng tất yếu sẽ xảy ra.Tự do đích thực đặt những yêu sách lên chúng ta.

Trong khi khám phávà thấu hiểu những mối quan hệ nền tảng với kẻ khác, và nhiệt tình thựchiện những bổn phận của chúng ta, thì sự tự do đích thực mà mọi ngườiđều mong mỏi, là có thể được.

35.

YẾU TÍNH CỦA LÒNG TRUNG THÀNHYếu tính của lòng trung thành nằm trước hết trong việc có nhữngquan niệm và thái độ đúng về Cái tối hậu.Hãy nhớ rằng, cái trật tự thiêng liêng thì, một cách nền tàng, thôngminh và tốt lành.

Sự sống không phải là một loạt những biến cố ngẫunhiên, vô nghĩa, mà là một toàn thể đẹp đẽ, có trật tự, vốn tuân theonhững quy luật, cơ bản có thể hiểu được.Thiên ý hiện hữu và hướng dẫn vũ trụ với sự công bằng và sự thiện.Mặc dù nó không phải luôn luôn hiện ra rõ ràng nếu bạn chỉ nhìn vào bềmặt của những sự thể, nhưng vũ trụ mà ta cư ngụ là cái vũ trụ tốt nhấtcó thể.Hãy quyết tâm mong chờ sự công bằng, sự thiện và trật tự, và càngngày chúng càng phát lộ ra cho bạn trong mọi vụ việc của mình.

Hãy tinchắc rằng, có một trí thông minh thiêng liêng mà những ý định của nóhướng dẫn vũ trụ(64).

Hãy lấy việc điều khiển đời bạn sao cho phù hợp vớiý chí của trật tự thiêng liêng làm mục tiêu tối hậu của mình.Khi phấn đấu để làm cho những ý định và hành động của mình phùhợp với trật tự thiêng liêng, thì bạn sẽ không cảm thấy bị ngược đãi, bơ vơ, hay oán trách những hoàn cảnh của đời mình.

Bạn sẽ cảm thấy mạnhmẽ, có mục đích và xác tín.

Lòng trung thành không phải là niềm tin mù quáng; nó bao gồm việckiên trì thực hành nguyên tác không đuổi theo những điều vốn khôngnằm trong quyền kiểm soát của bạn, để cho chúng được diễn ra theocách thức tự nhiên của trách nhiệm.

Hãy ngừng việc cố dự kiến hay kiểmsoát những biến cố.

Thay vào đó, hãy chấp nhận chúng với lòng nhân áivà sự thông minh.Thật không thể nào trung thành với cái mục đích đã được số phận anbài cho bạn, nếu bạn trôi dạt vào trong việc tưởng tượng rằng, nhữngđiều nằm ngoài quyền kiểm soát của mình là thiện hay ác một cách nộitại.

Khi việc này xảy ra, thì cái tập quán trách cứ những yếu tố bên ngoàivề số phận của ta, tất yếu sẽ trỗi dậy, và ta đánh mất mình trong cái vòngxoáy tiêu cực của đố kỵ, tranh chấp, thất vọng, giận dữ và trách cứ.

Bởi vìtrong bản chất, mọi sinh vật đều trốn tránh những cái mà chúng nghĩ làsẽ gây hại cho chúng, và tìm kiếm, thán phục những cái vốn có vẻ tốtlành và hữu ích.Khía cạnh thứ hai của sự trung thành, là tầm quan trọng của việckhôn khéo tuân theo những tập quán của gia đình, đất nước bạn, và củacộng đồng địa phương.

Hãy thực hiện những nghi thức của cộng đồngmình với một trái tim thuần khiết, không tham lam hay quá độ.

Khi làmnhư thế, bạn gia nhập vào cái trật tự tâm linh của dân tộc mình và thúcđẩy việc thực hiện những nguyện vọng tối hậu của nhân loại.Sự trung thành là liều thuốc giải đối với sự cay đắng, hỗn loạn và bốirối.

Nó mang đến cái xác tín rằng, chúng ta sẵn sàng đón nhận bất cứđiều gì mà Thiên ý dành sẵn cho ta.

Mục đích của bạn là nên nhìn thếgiới như một toàn thể hợp nhất, trung thành hướng toàn bộ bản thể củamình về phía cái thiện cao nhất, và lấy ý chí của tự nhiên làm ý chí củachính mình.(*)Chữ Vũ trụ ở đây bao gồm cả thiên nhiên lẫn thế giới của con người.

Đây là một vũ trụ không hoàn hảo, với vô số thiên tai, đau khổ Nhưng xét về mặt vật lý thì đây là một hành tinh xanh, một hành tinh có sự sống, vô cùng đẹp so với vô vàn hành tinh cằn cỗi khác trong vũ trụ.(*)Trí thông minh thiêng liêng ở đây không phải là vị Thượng đế có ngôi vị, có quyền thưởng phạt như trong Ki-tô giáo, Do Thái giáo, Hồi giáo.

Ta cần biết, chủ nghĩa Khắc kỷ theo phiếm thần luận (Pantheism), không công nhận một Thượng đế có ngôi vị như trong Ki-tô giáo.

Thượng đế của chủ nghĩa Khắc kỷ chỉ là Lý tính, là Quy luật chi phối vũ trụ và số phận con người.

Đây là điều quan trọng cần phải nhớ khi đọc tác phẩm này. (Xem Elementsof Pantheism, Paul Harrison, NXB Element Books, Shattesbury, Dorset, 2004 ).(*) Sự an bài này, như đã nói ở trước, không tước đi hoàn toàn tự do của cá nhân.(*) Một bậc minh triết, họ khôn khéo để không tạo ra xung đột với những quy ước của cộng đồng, nhưng chắc chắn là họ không mù quáng nô lệ vào chúng, Khổng Tử nói: Hòa, nhi bất đồng.

36.

NHỮNG BIẾN CỐ THÌ VÔ TƯ VÀ KHÔNG THIÊN VỊKhi xem xét tương lai, hãy nhớ rằng mọi tình huống xảy ra tự nhiênnhư chúng xảy ra, bất kể ta nghĩ thế nào về chúng.

Những hy vọng và sợhãi tác động đến chúng ta, chứ không phải chính những biến cố.Những người chưa được rèn luyện, bị đưa đẩy bởi những cảm xúc yêuvà ghét, họ mãi mãi trông ngóng những dấu hiệu vốn củng cố cho nhữngquan điểm và quan niệm hời hợt, thiếu suy xét của mình.

Những biến cốtự thân chúng thì vô tư, khách quan, mặc dù những người khôn ngoan,biết phán đoán, chắc chắn có thể và nên đáp ứng lại chúng trong nhữngphương cách có lợi.Thay vì cá nhân hóa một biến cố, như:Đây là thắng lợi của tôi.Đó là sai lầm nghiêm trọng của anh ta.Đây là bất hạnh cay đắng của tôi.và rút ra những kết luận bi quan về chính bạn và bản chất con người,hãy tìm cách tận dụng những khía cạnh nào đó của biến cố.

Có chăng sựlợi lạc nào đó chưa hiển nhiên, tiềm ẩn trong biến cố, mà một con mắtthành thạo có thể nhận ra?

Hãy chú tâm; hãy là một thám tử.

Có lẽ, cómột bài học mà bạn có thể rút ra và áp dụng vào những biến cố tương tựtrong tương lai.Trong bất cứ biến cố nào, dù có vẻ khủng khiếp đến đâu, không có gìngăn cản bạn tìm kiếm cái cơ hội tiềm ẩn.

Không làm được như thế làmột thất bại của trí tưởng tượng.

Nhưng để tìm cho ra cơ hội trongnhững tình huống, đòi hỏi nhiều dũng cảm, bởi vì phần lớn những ngườixung quanh bạn sẽ khăng khăng thuyết minh những biến cố trongnhững từ ngữ thô thiển nhất: thành công hay thất bại, tốt hay xấu, đúnghay sai.

Những phạm trù đơn giản hóa, phân cực hóa này làm mờ đinhững thuyết minh có tính sáng tạo và hữu ích - vốn thuận lợi và thú vịhơn!Kẻ khôn ngoan biết rằng thật vô ích khi phóng chiếu những hy vọngvà sợ hãi lên tương lai.

Điều này chỉ dẫn đến việc tạo ra những biểutượng bi lụy trong tâm trí bạn, và lãng phí thời gian.Đồng thời, người ta không nên thụ động với tương lai và những gì mànó nắm giữ.

Việc chỉ đơn giản không làm gì cả, chẳng những đã khôngtránh được sự rủi ro, mà còn chỉ làm gia tăng nó.Có một nơi chốn để hoạch định cẩn trọng và dự phòng cho nhữngtình huống sẽ đến.

Sự chuẩn bị thích hợp cho tương lai nằm trong việchình thành những thói quen cá nhân tốt.

Việc này được làm bằng cáchchủ động theo đuổi cái tốt lành trong mọi sự việc cụ thể của đời sốnghằng ngày của bạn, và bằng cách đều đặn xem xét những động cơ củamình, để chắc chắn rằng bạn tự do thoát khỏi những xiềng xích của sợhãi, tham lam và sự lười biếng.

Nếu bạn làm điều này thì bạn sẽ không bịnhững biến cố bên ngoài lung lạc.Hãy rèn luyện những ý định của bạn hơn là tự đánh lừa chính mìnhrằng, bạn có thể lèo lái những biến cố bên ngoài.

Nếu bạn được trợ giúpbằng cách cầu nguyện hay suy niệm, thì hãy làm như thế - bằng mọicách.

Nhưng hãy tìm kiếm sự cố vấn thiêng liêng khi sự áp dụng lý tínhcủa bạn không mang lại câu trả lời nào, khi bạn đã sử dụng hết nhữngphương tiện khác.Thế nào là một biến cố tốt?

Thế nào là một biến cố xấu?

Không cócái như thế!

Thế nào là một người tốt?

Kẻ đạt tới sự thanh thản bằngcách hình thành thói quen đặt câu hỏi trong mọi dịp: Cái gì là cái tốtphải làm bây giờ?(*) Có nghĩa là dù nói số phận an bài, nhưng không phải vì thế mà ta thụ động để cho sốphận đưa đẩy tới đâu thì tới.

Ở một mức độ nào dó, con người vẫn có tự do để thăng tiến và thănghoa đời mình.

37.

ĐỪNG BAO GIỜ ĐÈ NÉN MỘT XUNG LỰC CÓ TÍNH NHÂN ÁIHãy theo đuổi tới cùng mọi xung lực có tính nhân ái của bạn.

Đừngtra vấn chúng, nhất là nếu một người bạn cần bạn; hãy hành động vì anhta.Đừng lưỡng lự!Đừng ngồi đó mà suy tính về những bất tiện, những vấn đề, haynhững nguy hiểm có thể xảy ra.

Bao lâu mà bạn để cho lý tính của mìnhdẫn lối thì bạn sẽ an toàn(*).

Chúng ta có bổn phận đứng bên cạnh trợ giúp bạn hữu của mìnhtrong giờ phút mà họ cần đến.(*)Theo Epictetus, lý tính dẫn lối thì tốt; cảm xúc dẫn lối thì dễ đi sai đường.

38.

HÃY ĐỊNH NGHĨA MỘT CÁCH RÕ RÀNG CON NGƯỜI MÀ BẠN MUỐN TRỞ THÀNHNói chính xác, bạn muốn trở thành ai?

Bạn muốn trở thành loại ngườinào?

Đâu là những lý tưởng cá nhân của bạn?

Bạn ngưỡng mộ ai?

Đâu lànhững nét đặc biệt của họ mà bạn muốn biến chúng thành của riêngmình?Thôi; đã đến lúc đừng mơ hồ nữa!

Nếu bạn mong ước trở thành mộtcon người phi thường, nếu bạn muốn khôn ngoan, thì nên xác định mộtcách tường minh loại người mà bạn hoài vọng muốn trở thành(*).

Nếubạn giữ một cuốn nhật ký thì hãy ghi lại: Bạn đang cố trở thành ai, để cóthể quy chiếu theo cái hình ảnh lý tưởng này mà bạn đã vẽ ra chomình.

Một cách chính xác, hãy mô tả cách hành xử mà bạn muốn thủđắc, để bạn có thể duy trì nó khi ở một mình hay ở cùng những ngườikhác.(*)Thông thường, về mặt vô thức, hầu như ai cũng có một mẫu người lý tưởng mà họ muốntrở thành.

Nhưng về mặt hữu thức thì không mấy ai định nghĩa một cách rõ ràng mẫu ngườiđó.

Lời khuyên này của Epictetus rất hữu ích: Khi đã có bản đồ rõ ràng thì sẽ dễ dàng hơn trongviệc thực hiện những bước đi cần thiết để đi tới đích.

Tuy nhiên, cần phải biết lượng sức mình khithiết lập mẫu người đó.

Mẫu người đó phải khả thi, phù hợp với năng lực và khuynh hướng củađương sự.

Nếu thiếu những điều kiện đó thì không những mẫu người lý tưởng đó đã không giúpích gì cho ta, mà nó còn có hại.

Chẳng hạn, nếu một thần đồng âm nhạc như Mozart mà lại mongmuốn trở thành một nhà khoa học như Einstein thì đương sự sẽ thất bại đến hai lần: Anh takhông thể nào trở thành một Einstein; mà nhân loại cũng sẽ mất đi một Mozart chói sáng.

Mộtsố người khác, họ có một mẫu người lý tưởng quá rõ ràng và thường trực trong trí đến nỗi họ sống như thể họ là con người đã đạt tới đẳng cấp đó - đây cũng là một ảo tưởng nguy hiểm, vìnhư thế cũng giống như việc xây lâu dài trên cát - vì nó thiếu cơ sở trong hiện thực.

39.

HÃY CHỈ NÓI VỚI MỤC ĐÍCH TỐTQuá nhiều sự chú ý được dành cho tầm quan trọng của những hànhđộng của ta và những hậu quả của chúng.Những ai tìm kiếm cách sống cuộc đời cao thượng hơn, họ cũng sẽhiểu sức mạnh tinh thần của lời nói vốn thường bị lãng quên.Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của cuộc sống tinh thần làngôn ngữ đúng.

Hoàn thiện lời nói của ta là một trong những yếu tố chủchốt của một chương trình rèn luyện tâm linh đích thực.Trước nhất và chủ yếu nhất, hãy suy nghĩ trước khi nói để chắc chắnrằng bạn đang nói với mục đích tốt.

Lời nói trơn tuột là bất kính vớikẻ khác.

Việc tự-phơi-bày một cách khoe khoang là bất kính với chínhbạn.

Rất nhiều người cảm thấy bị thúc bách phải lên tiếng khi bất cứtình cảm, ý tưởng, hay ấn tượng giác quan nào đến với họ.

Một cách thiếucân nhắc, họ trút những nội dung của tâm trí họ xuống mà không xét tớinhững hậu quả.

Điều này thật nguy hiểm về mặt đạo đức.

Nếu chúng tabép xép về mọi ý tưởng đến với ta, lớn hay nhỏ, thì ta dễ dàng lãng phí -trong những cơn lũ vặt vãnh của lời nói ngốc nghếch - những ý tưởngvốn có giá trị đích thực.

Lời nói không được kiểm soát thì giống như mộtchiếc xe điên cuồng chạy ra khỏi tầm kiểm soát và lao xuống một conmương.Nếu cần thì chủ yếu hãy giữ im lặng và chỉ nói một cách kiệm lời.

Lờinói tự nó thì không thiện hay ác, nhưng nó quá thường xuyên được dùngmột cách bất cẩn, đến nỗi bạn cần phải cảnh giác.

Lời nói tầm phào là lờinói dễ gây thương tổn; hơn nữa, trở thành một kẻ ba hoa là điều bấtxứng với lý tưởng muốn sống đời minh triết.Hãy tham gia thảo luận khi vì lý do xã hội hay nghề nghiệp bạn phảilàm điều đó; nhưng hãy cẩn thận sao cho tinh thần và ý định của cuộcthảo luận và nội dung của nó vẫn xứng đáng.

Rất dễ bị cám dỗ trượt vàocách nói thiển cận của trẻ con.

Hãy tránh, hãy ở bên ngoài cái vòng kiềmtỏa của nó.Không nhất thiết phải tự giới hạn mình vào những đề tài cao xa haytriết học trong mọi lúc, nhưng hãy nhận thức rằng nếu sự bép xép tầmthường được xem là thảo luận xứng đáng thì điều đó sẽ xói mòn mụcđích cao thượng của bạn.

Khi ta nói xàm về những điều vặt vãnh thì tự tasẽ trở thành vặt vãnh(71), vì sự chú ý của ta bị kẹt trong đó.

Bạn trở thànhcái mà mình chú tâm đến(72).

Chúng ta trở thành tiểu trí nếu chúng ta tham gia vào sự thảo luận(đàm tiếu) về những người khác.

Đặc biệt, hãy tránh việc trách cứ, cangợi, hay so sánh những người khác với nhau.Nếu bạn nhận thấy sự thảo luận xung quanh mình xuống cấp trởthành lời ba hoa nhảm nhí, thì hãy cố xem - bất cứ khi nào có thể - liệubạn có thể, một cách tế nhị, dẫn dắt cuộc nói chuyện trở về lại những đểtài có tính xây dựng hơn hay không.

Tuy nhiên, nếu bạn thấy mình giữanhững người lạ thì bạn có thể đơn giản giữ im lặng.Khi nào thích hợp hãy có chút u-mua và cười vui vẻ, nhưng hãy tránhloại tiếng cười nơi quán rượu, vốn dễ dàng sa xuống thành sự dung tụchay có ác ý.

Hãy cười với ai đó, nhưng đừng cười nhạo người ấy.Hãy tránh những lời hứa hão bất cứ khi nào có thể.(*)Glib: Lợi khẩu, hoạt bát, nhưng không thành thực.(*) Trong Tự do đầu tiên và cuối cùng (bản dịch Phạm Công Thiện, NXB An Tiêm, Sài Gòn), nhàđạo học Krishnamurti đã có những phân tích rất sâu sắc về sự nói xàm.

Theo ông, thói quennói xàm là để chạy trốn cái đang là, không dám đối diện với nó.

Việc nói xàm là dấu hiệu củamột tâm hồn bất an, trống rỗng, hời hợt.(*) Như vậy nếu ta muốn biết mình là ai thì ta chỉ cần xét xem ta đang chú ý đến những gì.Chẳng hạn, có kẻ chú ý đến những cái vật chất như sự giàu sang của cải; có kẻ chú ý đến nhữngcái tinh thần như đạo đức, danh dự, phẩm giá Muốn biết một người là ai, ta cũng có thể theonguyên tắc ấy: Họ đang chú ý, quan tâm đến cái gì.(*) Người phương Đông xưa rất trọng chữ Tín.

Nếu đã hứa thì phải làm.

Nếu không làm đượcthì tốt nhất là đừng hứa.

Hứa hão - hứa mà không làm, là một điều tối kỵ trong sự giao tế giữacon người.

40.

HÃY TRÁNH NHỮNG TRÒ GIẢI TRÍ PHỔ THÔNG NHẤTTrong số những cái được xem như sự giải trí chính đáng thì phần lớnđều thấp kém, vớ vẩn và chỉ khai thác, hay phục vụ cho sự yếu đuối củaquần chúng.

Trong đám đông, hãy tránh buông mình vào những trò giảitrí như thế.

Đời quá ngắn và bạn có những điều quan trọng để làm.

Hãyphân biệt, chọn lựa những hình ảnh và ý tưởng nào mà bạn cho phép lọtvào trong tâm trí mình.

Nếu chính bạn không chọn chúng thì một aikhác sẽ chọn, và những động cơ của họ có thể là không cao thượng.

Thậtquá dễ dàng trượt, một cách không hay biết, vào trong sự dung tục.Nhưng không cần phải để cho điều đó xảy ra, nếu bạn quyết tâm khônglãng phí thời gian và sự chú ý của mình vào những trò vô nghĩa.41.

HÃY CẨN THẬN TRONG VIỆC CHỌN BẠNBất luận những người khác tự xưng là họ đang tin vào cái gì thì có thểhọ không thực sự sống theo những giá trị tâm linh.

Hãy cẩn thận khichọn người để giao du.

Bắt chước những thói quen của những kẻ màchúng ta giao tiếp, đó là lẽ thường của con người.

Chúng ta vô tình saochép những sở thích, những quan niệm, những giá trị, và những thóiquen của họ trong việc giải thích những biến cố.

Mặc dù nhiều người có ýtốt, nhưng họ cũng có thể có một ảnh hưởng độc hại trên bạn; bởi vì họkhông được rèn luyện để phân biệt cái gì xứng đáng và cái gì không.Một số người đối xử tử tế với bạn, nhưng không có nghĩa là chỉ vì thếmà bạn nên trải qua thời gian với họ.

Họ tìm cách làm quen và ưa thíchbạn, hay những công việc của bạn, nhưng không có nghĩa là chỉ vì thế màbạn nên giao du với họ.

Hãy chọn kỹ những ai mà bạn xem như bạn hữu,đồng sự, hay láng giềng của mình.

Tất cả những người này có thể tácđộng đến số phận của bạn.

Thế giới đầy những người tài năng và dễ mến.Chìa khóa, là chỉ giao du với những người mà họ nâng bạn lên, và sự cómặt của họ khơi dậy cái tốt nhất trong bạn.

Nhưng hãy nhớ rằng ảnhhưởng tinh thần là con đường hai chiều; và do vậy, chúng ta nên đảm bảorằng những ý tưởng, lời nói, và việc làm của chính ta sẽ có một ảnhhưởng tích cực trên những ai mà ta giao tiếp.

Cái trắc nghiệm đích thựccủa sự kiệt xuất cá nhân nằm trong sự chú ý mà ta dành cho những chitiết, thường nhỏ nhặt trong cách hành xử của ta.Hãy thường xuyên tự hỏi: Những ý tưởng, lời nói và việc làm của tôiảnh hưởng ra sao đến những người bạn, người phối ngẫu, người lánggiềng, con cái tôi, người làm công, thuộc hạ và đồng bào tôi?

Có phải tôiđang góp phần mình vào sự tiến bộ tinh thần của tất cả những người màtôi giao tiếp?

Hãy lấy việc phát huy cái tốt nhất trong kẻ khác làm côngviệc của bạn, bằng cách chính mình trở thành một tấm gương.(*) Bắt chước (mù quáng) là một thói quen thường thấy ở loài khỉ.

Thói quen đó cũng thườngthấy ở những con người chưa tiến hóa về mặt tâm linh.

Dĩ nhiên, sự bắt chước có chọn lọc, cóphê bình thì không còn là sự bắt chước, mà đó là sự rút kinh nghiệm có sáng tạo.

Do vậy, sự saochép máy móc, bắt chước mù quáng là dấu hiệu của một kẻ chưa hình thành được một bản sắcriêng của mình: Họ sống theo những cái mà thiên hạ (das Man, theo Heidegger) sống.

Phạm trùdas Man đang thống trị thời đại hiện nay, và con người này đã được Ortega Y Gasset gọi làmass-man (xin đọc The Revott of the Masses).42.

HÃY CHĂM SÓC THÂN THỂ BẠNHãy tôn trọng những nhu cầu của cơ thể bạn.

Hãy dành cho cơ thểmình sự chăm sóc tuyệt hảo, để phát huy sức khỏe và sự an vui của nó.Hãy ban cho nó mọi sự mà nó tuyệt đối đòi hỏi, kể cả thực phẩm và thứcuống bổ dưỡng, y phục chỉnh tề, và một căn nhà ấm cúng, tiện nghi.

Tuynhiên, đừng sử dụng cơ thể bạn như một dịp để khoe khoang hay xa xỉ(75).(*) Hình như điều này xảy ra phổ biến ở phụ nữ.

Việc làm đẹp của phụ nữ là một điều rấtchính đáng.

Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng vì lợi nhuận mà các hãng mỹ phẩm đã đi quá xa - họđang biến cơ thể người phụ nữ thành một dịp để khoe khoang xa xỉ!

Điều đáng nói không phải làquyền làm đẹp của phụ nữ; vấn đề là phải tạo ra sự cân xứng giữa vẻ đẹp thể xác và vẻ đẹp tâmhồn của những hậu duệ của Eva!43.

TRÁNH QUAN HỆ TÌNH DỤC TÙY TIỆNHãy tránh quan hệ tình dục tùy tiện, và nhất là trước khi bạn kết hôn.Điều này nghe có vẻ quá mô phạm và cổ hủ, nhưng nó là một phươngcách đã được thời gian thử thách, bởi đó chúng ta chứng tỏ sự tôn trọngchính mình và kẻ khác.

Tình dục không phải là một trò chơi.

Nó gây ranhững hậu quả rất thực và lâu dài về cảm xúc và thực tiễn.

Bỏ lơ điều nàylà tự hạ thấp chính mình, và coi thường ý nghĩa của những mối quan hệcon người.Tuy nhiên, nếu bạn biết ai đó có quan hệ tình dục tùy tiện thì đừnglên mặt dạy đời, cố khuyên bảo họ phải theo những quan điểm riêng củamình.Một cuộc sống tình dục năng động bên trong một khuôn khổ của camkết cá nhân, làm gia tăng cái phẩm cách của những người có liên quan,và là một phần của cuộc sống thăng hoa.44.

ĐỪNG BẢO VỆ UY TÍN VÀ NHỮNG Ý ĐỊNH CỦA BẠNĐừng sợ sự chỉ trích và lăng nhục bằng lời.Chỉ có kẻ yếu về mặt tinh thần mới cảm thấy bị thúc bách phải tự bảovệ hay giải thích với người khác.

Hãy để cho phẩm chất của nhữnghành động của bạn nói thay cho bạn.

Chúng ta không thể kiểm soátnhững ấn tượng mà những người khác tạo ra về chúng ta, và nỗ lực đểlàm như thế chỉ hạ thấp tính cách của bạn.Do vậy, nếu có ai bảo rằng một người nào đó đã chỉ trích bạn thì đừngbận tâm bào chữa hay tự vệ.

Hãy đơn giản mỉm cười và đáp: Tôi đoánrằng người ấy không biết về tất cả những khuyết điểm khác của tôi.

Nếukhông thế thì anh ta đã không chỉ kể ra chừng đó.(*) Một người minh triết họ không cần phải bảo vệ chính mình khi bị vu khống.

Tuy nhiên,việc giải thích cũng không có gì xấu.

Nếu có điều kiện thì việc giải thích, đối thoại cũng cần thiết.Hoàn toàn phớt lờ dư luận cũng là điều không nên.

Do vậy, theo thiển ý thì việc giải thích, làm rõmột sự việc, chưa phải là dấu hiệu của một kẻ yếu về mặt tinh thần.

Tuy nhiên, nếu động cơ củaviệc giải thích là vì quá sợ hãi dư luận thì đó đúng là dấu hiệu của sự yếu đuối về mặt tinh thần.

45.

HÃY HÀNH XỬ VỚI PHẨM CÁCHBất luận bạn ở đâu, hãy hành xử như thể bạn là một người đáng kính.Mặc dù hành vi của nhiều người được sai khiến bởi điều đang diễn raxung quanh họ, hãy theo một tiêu chuẩn cao hơn.

Hãy cẩn thận tránhnhững tiệc tùng hay trò chơi, mà ở đó việc nhậu nhẹt và chè chén saysưa, thiếu suy nghĩ là mẫu mực phải tuân theo.

Nếu bạn có mặt ở một sựkiện công cộng nào đó, hãy bám chặt vào những mục đích và lý tưởngcủa mình.46.

HÃY THI ĐUA VỚI NHỮNG TẤM GƯƠNG SÁNGMột trong những cách để nhanh chóng nâng cao tính cách của bạn, làtìm kiếm những tấm gương sáng để thi đua.Nếu bạn có cơ hội gặp gỡ một người quan trọng, đừng hoảng sợ.

Hãynêu rõ những đặc tính của những người mà bạn ngưỡng mộ nhất, và tậpbiến phong cách, ngôn ngữ và hành vi của họ thành của chính mình.Không có gì sai trái trong việc này cả.

Tất cả chúng ta đều mang nhữnghạt giống của sự vĩ đại bên trong mình, nhưng chúng ta cần một hìnhảnh như một tiêu cự để cho chúng nẩy mầm.Đồng thời, nếu gặp một người có công trạng lớn, bạn không cần phảitỏ ra quá kinh hãi.

Họ cũng chỉ là con người, bất luận tài năng hay ảnhhưởng của họ có ra sao đi nữa.47.

HÃY TẬP LUYỆN SỰ THẬN TRỌNG, Ý TỨ KHI TRÒ CHUYỆNSự tự-thị(77) không phải là cách thức của triết gia đích thực.

Không aithích ở gần một kẻ khoác lác.

Đừng làm người khác khó chịu với nhữngcâu chuyện đầy kịch tính về những thành tích của chính mình.

Không aithèm quan tâm nhiều về những câu chuyện chiến tranh và những cuộcmạo hiểm đầy kịch tính của bạn, mặc dù trong một lát, họ tỏ ra lịch sựlắng nghe bạn nói.

Nói một cách thường xuyên và quá đáng về nhữngthành tựu của mình là hợm hĩnh và gây nhàm chán.Bạn không cần phải là một tên hề.

Bạn cũng không cần dùng tớinhững phương pháp thiếu tế nhị để thuyết phục những kẻ khác, rằngbạn thông minh tài giỏi, trải đời và hòa nhã.Nên tuyệt đối tránh lời nói gây hấn, khoa trương, màu mè nhưngkhông thành thực(78).

Nó chỉ hạ thấp bạn trong mắt những người quencủa mình.Nhiều người tùy tiện gia vị lời nói của họ với những điều tục tĩu đểmang lại sức mạnh hay cường độ cho nó, hay để làm bối rối người khác.Hãy từ chối, đừng hùa theo lời nói đó.

Khi những người xung quanh bạnbắt đầu trượt vào lời nói vô nghĩa, khiếm nhã thì hãy rời bỏ nơi đó nếubạn có thể; hay ít nhất, hãy giữ im lặng, và hãy tỏ thái độ cho thấy bạn bịxúc phạm bởi lời nói thô lỗ đó bằng nét mặt nghiêm nghị của mình.(77)Selt-importance: Tự cho mình là quan trọng.(78)Lời nói màu mè không thành thực thường được gọi là xảo ngôn.

Dùng xảo ngôn để đắcnhân tâm, để lấy lòng người khác với ý đồ đen tối thì trong thực chất chỉ là hành vi thất nhântâm.

Bởi vì, khi người khác phát hiện ra cái xảo ngôn đó thì họ sẽ không còn tin tưởng nữa.

Dovậy, một trong những nguyên tắc căn bản của đắc nhân tâm phải là lòng trung thực và sự chânthành tận đáy lòng chứ không phải là những cái màu mè hời hợt ở bề mặt.

Nguyễn Hiến Lê làdịch giả của sách Đắc Nhân Tâm (Dale Carnegie) và Sống Đẹp (Lâm Ngữ Đường) Cả hai cuốn đềumang lại lợi ích cho nhiều người.

Tuy nhiên, ông cho rằng cuốn trước dạy cho người ta về kỹthuật sống, còn cuốn sau mới thật dạy về nghệ thuật sống.48.

HÃY ƯA THÍCH SỰ MÃN NGUYỆN LÂU DÀI HƠN SỰ THỎA MÃN TỨC THÌHãy đặt lý tính của bạn lên vị trí tối cao.Hãy khắc sâu vào tâm trí thói quen đắn đo, cân nhắc.Hãy thực tập nghệ thuật trắc nghiệm để xem những sự thể đặc thùnào đó là tốt hay không.

Hãy học cách trì hoãn việc đánh giá(79), thay vìluôn luôn tức thời phản ứng lại từ bản năng thô lậu.

Sự tự phát, tự thânnó, không phải là một đức hạnh.

Nếu bạn được hứa hẹn một lạc thú nàođó và nó kêu gọi, dụ dỗ bạn, thì hãy bước lùi lại và tự cho mình mộtkhoảng thời gian trước khi nhảy vào nó một cách thiếu suy nghĩ.

Hãytrầm tĩnh, khách quan cân nhắc vấn đề trong trí bạn: Lạc thú này sẽmang đến cho mình hoan lạc chốc lát, hay sự thỏa mãn lâu dài, chânthực?

Nó sẽ tạo ra sự khác biệt trong chất lượng của đời bạn, và loạingười mà mình trở thành, khi biết phân biệt giữa những phấn khíchchóng qua và những phần thưởng lâu dài, bền vững.

Tuy nhiên, không nên trì hoãn quá lâu vì sẽ tạo thói quen ba phải:không dám phán đoán gì cả, dẫn đến việc nhùng nhằng không biết cái gìđúng, cái gì sai.Nếu khi trầm tĩnh xem xét lạc thú này, và nhận thức rằng nếu buôngmình vào nó sẽ gây hối tiếc, thì bạn sẽ vui vẻ tránh xa nó.

Cứ mỗi lần bạnthắng được bản thân, hãy củng cố sự chiến thắng đó, và sức mạnh tinhthần trong bạn sẽ được tăng cường thêm lên.(79)Phải thừa nhận rằng trì hoãn việc phán đoán là một biện pháp rất hay, nó tránh cho tasự xốc nổi, bộp chộp.

Sự trì hoãn đó sẽ giúp ta có đủ thời gian và điều kiện cần thiết để đi tớinhững phán đoán đúng.

49.

HÃY GIỮ MỘT LẬP TRƯỜNGMột khi bạn đã cân nhắc và xác định rằng một hành động là đúng, thìđừng nghi ngờ phán đoán của mình.

Hãy giữ vững quyết định của mình.Rất có thể sẽ có những người hiểu lầm những ý định của bạn và kết ánbạn.

Nhưng nếu theo sự phán đoán tốt, rằng mình đang hành động đúng,thì bạn không có gì phải sợ.

Hãy giữ một lập trường(80).

Đừng dao độngmột cách hèn nhát.(80) Epictetus khuyên ta không nên cứ chạy theo người khác mà hãy giữ lập trường của mình,về nguyên tắc, điều đó rất đúng.

Bởi vì nếu không có một lập trường thì ta dễ bị dao dộng bởi dưluận của người khác.

Tuy nhiên, cái lập trường của ta phải được cân nhắc cẩn thận, để xác tínrằng nó đúng.

Nếu lập trường đó là sai mà ta vẫn cứ khăng khăng bám lấy nó thì ta trở thành kẻngoan cố!

Do vậy, nếu không có một lập trường thì ta sẽ luôn dao dộng như một thân cây trongcơn bão.

Nhưng ta sẽ trở thành kẻ ngoan cố nếu lập trường của ta sai mà ta không dám từ bỏ nó.Chẳng hạn, Hitler cũng giữ lập trường, nhưng cái lập trường của ông đã làm đổ bao nhiêu là máu!

50.

LỊCH SỰ VÀ LOGIC, MỖI CÁI CÓ CHỖ ĐỨNG RIÊNGSự đúng đắn và logic là hai điều khác nhau, và mỗi cái đều có sự ápdụng thích đáng của nó.Mệnh đề: Hoặc là ngày, hoặc là đêm hoạt động tốt trong một luận cứ,một mệnh đề tuyển trạch, nhưng không tốt như thế trong một cuộc tròchuyện thân mật.

Cùng thế ấy, tại một bữa tiệc, nếu bạn đói thì việc lấynhiều thức ăn là hợp logic, nhưng làm như vậy sẽ là khiếm nhã.Khi bạn ăn tiệc với người khác, hãy cẩn thận: Bạn không chỉ thỏa mãnnhu cầu của cơ thể mình, mà còn phải biết giữ lịch sự và phẩm cách củamình.

51.

VIỆC LÀM CHỦ BẢN THÂN TÙY THUỘC VÀO SỰ TRUNG THỰC VỚI CHÍNH MÌNHTrước hết, hãy biết bạn là ai và có thể làm được những gì.

Không có gìvĩ đại mà được tạo ra một cách tức thời; việc hoàn thiện những tài năngvà năng khiếu cũng vậy.

Chúng ta vẫn luôn đang học hỏi, vẫn đang pháttriển.

Việc chấp nhận những thách thức là đúng.

Đây là cách mà chúngta tiến sang cấp độ kế tiếp của sự phát triển về mặt tri thức, thể lý và đạođức.

Tuy nhiên, đừng tự lừa gạt mình: Nếu bạn cố sức trở thành một cáigì đó, hoặc ai đó trái ngược với bản chất và năng lực của mình, thì bạnkhông chỉ làm giảm giá trị cái bản ngã thật của mình, mà còn mất cơ hộiđể phát triển trong những lãnh vực mà ở đó bạn có năng khiếu bẩm sinh.Bên trong trật tự thiêng liêng, mỗi người trong chúng ta đều có mộttiếng gọi đặc biệt.

Hãy lắng nghe tiếng gọi của bạn và đi theo nó mộtcách trung thành(81).(81) Bình thường, chúng ta ít khi nghe được tiếng gọi đó.

Cái gì đã ngăn cản không cho ta ngheđược tiếng gọi đó?

Có rất nhiều nguyên nhân: a/ Sự bận rộn với việc sinh nhai; b/ Tác động của xãhội (giáo dục, văn hóa, tập tục, giao tế xã hội); c/ Thiếu trung thực với chính mình; d/ Thiếu lòngdũng cảm; e/ Thiếu sự phản tỉnh, nội quán  52.

HÃY BẢO VỆ LÝ TÍNH CỦA BẠNKhi bạn bước đi, bạn cẩn thận để khỏi giẫm lên một con sên, hay gâythương tích cho bàn chân mình.

Cũng y như vậy, bạn phải hết sức cẩnthận để không, trên bất cứ phương diện nào, làm tổn hại lý tính, là quannăng cao nhất của tâm trí mình(82).

Cuộc sống đức hạnh tùy thuộc, trướchết và trên hết, vào lý tính.

Nếu bạn bảo vệ lý tính của mình thì nó sẽ bảovệ bạn.(82) Nhưng cần định nghĩa thật rõ: Lý tính là gì?Từ này đi từ Logos của Hy Lạp.

Có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau:1.

Nguyên lý để tư duy đúng logic.

Đó là nghĩa thông dụng nhất.2 .

Theo chủ nghĩa Khắc Kỷ thì lý tính (Logos) là nguyên lý thiêng liêng của vũ trụ, gần vớiĐạo của Lão Tử.

Trong tập sách này, nó đồng nghĩa với Thiên ý, Thượng đế, Đấng quan phòng3 .

Theo Phúc Âm của Thánh John, Logos là Ngôi lời, đã nhập thể vào Chúa Jesus.4 .

Lý tính trong ngữ cảnh này, được hiểu theo nghĩa thứ hai.53.

HÃY THỰC HÀNH SỰ CÂN XỨNG VÀ SỰ ĐIỀU ĐỘ THÍCH HỢPThông qua sự cảnh giác, chúng ta có thể ngăn ngừa khuynh hướngthái quá(83).

Những vật sở hữu phải tương xứng với những nhu cầu của cơthể, y như đôi giày phải vừa khít với bàn chân.(83) So sánh với Lão Tử: Khứ thậm, khứ xa. khứ thái (Tránh xa vào sự quá đáng, xa xỉ, tháiquá).

Không có sự rèn luyện tinh thần, chúng ta có thể bị đẩy tới sự tháiquá.

Đơn cử về chuyện giày dép thì nhiều người ưa mua những đôi giàycầu kỳ, ngoại nhập, trong khi họ chỉ cần một đôi giày vừa khít, thoải máivà bền.

Một khi chúng ta rơi, mặc dù chỉ một chút, vào trong sự thái quá, thìthói quen này sẽ mạnh dần lên, và chúng ta có thể bị trượt vào trong ýthích bốc đồng.54.

SỰ HOÀN HẢO BÊN TRONG QUAN TRỌNG HƠN CÁI VẺ BÊN NGOÀIPhụ nữ thì đặc biệt bị đè nặng bởi sự chú ý mà họ nhận được về ngoạihình dễ coi của mình.

Từ thuở còn trẻ, được những người đàn ông tângbốc hay đánh giá chỉ theo ngoại hình của mình.Thật không may, điều này có thể khiến cho một phụ nữ cảm thấymình chỉ thích hợp cho việc mang lại cho đàn ông lạc thú, và nhữngnăng khiếu nội tại của nàng bị mai một dần.

Nàng có thể cảm thấy bịbuộc phải dành nhiều nỗ lực và thời gian vào việc trau chuốt cái nhansắc bên ngoài và làm méo mó cái bản ngã tự nhiên của mình, để làm vừalòng những người khác.Thật đáng buồn, nhiều người - cả đàn ông lẫn đàn bà - xem trọng quámức việc trau chuốt ngoại hình của họ và cái ấn tượng mà họ để lại trênnhững người khác.Những ai tìm kiếm sự minh triết, họ hiểu rằng mặc dù thế gian có thểban thưởng chúng ta vì những lý do sai lầm hay hời hợt, chẳng hạn nhưngoại hình, nguồn gốc xuất thân của ta, vân vân; nhưng điều thực sựquan trọng đó là việc ta là ai bên trong nội tâm, và ta đang trở thành ai?

55.

HÃY QUAN TÂM ĐẾN TÂM TRÍ BẠN NHIỀU HƠN CƠ THỂ BẠNNhững ai không được rèn luyện về tinh thần, thường dành quá nhiềuthời gian cho cơ thể họ.

Hãy xem việc thực hiện những bản năng concủa mình là thứ yếu.

Sự chú ý chính yếu phải được dành cho sự chăm sócvà phát triển lý tính của bạn.

Bởi vì thông qua lý tính mà bạn có thể hiểuđược những quy luật của tự nhiên.

56.

XỬ TỆ DO ẤN TƯỢNG SAI LẦMNếu người ta bất kính, hay nói điều không tốt về bạn thì hãy nhớ rằng,họ hành xử như vậy bởi vì họ cho rằng làm thế là đúng.Thật là không thực tế khi mong đợi người khác nhìn bạn như bạnnhìn chính mình(84).

Nếu người ta đi tới kết luận dựa trên những ấntượng sai lầm, thì họ là người bị thương tổn hơn bạn, bởi vì chính họ làkẻ bị hướng dẫn một cách sai lầm.

Khi một điều nào đó là đúng nhưng bịai đó cho là sai, thì tự thân nó không bị thương tổn; chỉ có kẻ nào giữquan điểm sai lầm, kẻ đó mới bị lừa gạt và bị tổn hại.

Một khi đã hiểu rõđiều này thì bạn sẽ ít cảm thấy bị xúc phạm bởi những kẻ khác, cho dẫuhọ thóa mạ bạn.

Bạn có thể tự nhủ thầm: Đối với người đó, nó có vẻ nhưthế, nhưng nó chỉ là ấn tượng chủ quan của đương sự mà thôi.(84) Suy ngẫm cho kỹ ta phải thừa nhận rằng rất nhiều khi ta không hiểu được chính mình!Chính bản thân cũng không hiểu mình thì việc mong đợi kẻ khác hiểu mình quả thật là điềungờ nghệch!

Do vậy, việc hiểu lầm nhau là chuyện đương nhiên: không hiểu lầm, mới là điều lạ!Khi nhận ra điều này thì tâm hồn ta sẽ nhẹ nhõm và khoan dung hơn rất nhiều.

57.

MỌI SỰ ĐỀU CÓ HAI CÁI QUAI XÁCHMọi sự đều có hai cái quai, một cái bạn có thể xách được, cái kia thìkhông.Chẳng hạn, giả thử anh trai hay chị gái xử tệ với bạn, thì đó là cái quaimà bạn không thể xách được.

Nếu bạn nhè nó mà xách thì bạn sẽ trở nêncay đắng, không chịu nổi.

Hãy chọn cái quai mà bạn có thể xách được, đólà những mối ràng buộc gia đình.

Nói cách khác, hãy tập trung trên sựkiện rằng, đây là anh trai hay chị gái mình; rằng bạn và họ được nuôi dạycùng nhau, và như vậy có một mối ràng buộc bền vững không thể nàophá vỡ.

Nhìn tình huống theo cách đó, bạn sẽ hiểu nó một cách đúng đắnvà duy trì được sự quân bình của mình.

58.

TƯ DUY RÕ RÀNG LÀ TỐI QUAN TRỌNGCuộc sống minh triết là cuộc sống của lý tính.

Học cách tư duy rõ ràngthật là điều quan trọng.

Tư duy rõ ràng không phải là một sự việc tình cờ,ngẫu nhiên.

Nó đòi hỏi sự rèn luyện thích đáng.

Chính là qua tư duy rõràng mà chúng ta có thể hướng dẫn ý chí của ta một cách thích hợp, bámsát mục đích chân thực của ta, khám phá ra những mối quan hệ màchúng ta có đối với kẻ khác, và những bổn phận vốn theo sau những mốiquan hệ đó.

Mọi người đều nên học cách nhận diện tư duy sai lầm và lộnxộn.

Hãy học cách suy luận đúng logic, để tránh rút ra những kết luận vôcăn cứ.Chẳng hạn, hãy chú ý thí dụ về việc suy luận sai logic sau đây: Tôigiàu hơn bạn; do vậy, tôi tốt hơn bạn.Người ta gặp những khẳng định phi lý như vậy trong mọi lúc.

Cáchsuy luận đúng logic là như sau: Tôi giàu hơn bạn; do vậy, tôi có nhiều vậtsở hữu và nhiều tiền hơn bạn.Một thí dụ khác: Tôi nói thuyết phục hơn bạn; do vậy, tôi tốt hơnbạn.

Nói như vậy là sai logic.

Phải nói: Tôi nói thuyết phục hơn bạn; dovậy, lời nói của tôi có trọng lượng nhiều hơn lời nói của bạn.Nhưng hãy nhớ: Tính cách của bạn thì độc lập với tài sản hay lời nóithuyết phục.Hãy dành thời gian để miệt mài học cách tư duy rõ ràng, và bạn sẽkhông bị lường gạt.

Một kiến thức về logic và những quy tắc để lý luậnđúng sẽ giúp bạn rất nhiều.

59.

HÃY GỌI SỰ VẬT ĐÚNG TÊN CỦA CHÚNG(85)Khi ta gọi sự vật đúng tên của chúng thì ta hiểu chúng một cách đúngđắn, mà không thêm vào thông tin hay những phán đoán vốn không có ởđó.

Một người tắm nhanh?

Đừng nói: Anh ta tắm qua loa, mà hãy nói:Anh ta tắm nhanh.

Hãy định danh tình huống như nó là, đừng lọc nóqua những phán đoán của mình(86).Một người uống nhiều rượu?

Đừng nói, anh ta là một kẻ nát rượu, màchỉ nên nói rằng anh ta uống nhiều rượu.

Trừ phi bạn hiểu bao quát đờianh ta thì làm sao bạn biết anh ta là kẻ nát rượu?Đừng bị lừa bởi dáng vẻ bề ngoài.

Đừng xây dựng những lý thuyết vàgiải thích dựa trên những lệch lạc do định danh sai.

Bạn chỉ nên chấpthuận cái gì thực sự đúng.(85) Thế nào là gọi đúng tên của sự vật?

Chẳng hạn, ta thấy cái bàn và gọi nó là cái bàn (khôngphải là cái ghế), như vậy đã gọi đúng tên sự vật chưa?

Câu trả lời là đã, nhưng cũng là chưa.Nếu xét vẻ chân lý tương đối (đạo Phật gọi là tục đế, thế giới hiện tượng, hay tích môn), thì gọicái bàn là cái bàn, có thể tạm gọi là đã gọi đúng tên của sự vật.

Tuy nhiên, xét về mặt tuyệt đối(đạo Phật gọi là chân đế, thế giới bản thể, hay bản môn), thì cái bàn cũng chỉ là giả danh - bởivì, nó chỉ do nhân duyên giả hợp mà thành cái bàn.

Nếu tách ra từng bộ phận: gỗ, đinh, cưa, ôngthợ mộc (những nhân và duyên), thì nó sẽ không còn là cái bàn.

Vả lại, nếu đi sâu hơn nữa thìgỗ là gì?

Phân tích tới cùng, nó cũng chỉ là những nguyên tử của vật chất; dưới nguyên tử, chỉcòn lại những hạt cơ bản - mà hạt cơ bản cũng chỉ là sự tương tác của những hạt khác màthành, và chúng chỉ hiện hữu trong khoảng một phần triệu giây đồng hồ!

Do vậy, đứng về mặttuyệt đối, thì thế nào là gọi đúng tên của sự vật?

Cho nên, cụm từ gọi đúng tên sự vật ở đây chỉnên áp dụng cho bình diện tương đối.(86) Mỗi người trong chúng ta đều có một cặp kính màu.

Cặp kính màu này được hình thànhdo rất nhiều cái quy định: sự giáo dục, nền văn hóa, truyền thống cộng thêm những cái ta cósẵn từ khi mới ra đời như tính khí, khuynh hướng Theo đạo Phật, ngoài những ảnh hưởng bênngoài trong hiện tại, còn có nghiệp lực lưu truyền từ vô lượng kiếp.

Bên cạnh cộng nghiệp,chung cho các chúng sinh hữu tình, còn có biệt nghiệp, riêng cho mỗi người.

Từ những cái quyđịnh ấy mà cặp kính màu của mỗi người sẽ rất khác nhau.

Nhìn chung, không mấy ai thoátkhỏi cặp kính màu này.

Tuy nhiên, sự quy định ấy sẽ có mức độ khác nhau ở mỗi người: cóngười bị quy định nhiều, và ngược lại; cũng có người hoàn toàn thoát khỏi mọi quy định, đó là bậcgiác ngộ.

60.

SỰ MINH TRIẾT ĐƯỢC BIỂU LỘ TRONG HÀNH ĐỘNG, KHÔNG PHẢI TRONG LỜINÓIĐừng tự xưng mình là một người minh triết, và đừng thảo luậnnhững khát vọng tinh thần của bạn với những người không hiểu giá trịcủa chúng(87).

Hãy chứng tỏ tính cách và sự cao thượng của bạn thông quanhững hành động của mình.(87) Gợi nhớ đến câu nói của Chúa Jesus trong Tân Ước: Đừng ném ngọc cho lợn Đúng vậy,có những điều mà ta bạ đâu nói đó.

Một lời nói chỉ có thể nhận được sự đồng cảm khi nó đượcgửi đúng địa chỉ.

Nếu sai địa chỉ thì chỉ phản tác dụng.61.

HÃY SỐNG BÌNH DỊ, NHƯNG ĐỪNG PHÔ TRƯƠNG CÁCH SỐNG ĐÓĐừng tự cao tự đại nếu bạn có thể thỏa mãn những nhu cầu của mìnhvới giá thấp.

Đối với kẻ mong muốn sống minh triết thì nhiệm vụ đầutiên của đương sự là tự giải phóng mình ra khỏi sự kiềm tỏa của mốiquan tâm độc chiếm về tự ngã.Hãy xem xét, kẻ nghèo họ sống đạm bạc hơn ta bao nhiêu thì họ càngchịu đựng sự khó khăn tốt hơn ta bấy nhiêu.Nếu bạn muốn phát triển khả năng sống giản dị thì hãy làm điều đócho chính mình một cách âm thầm, và đừng làm với mục đích gây ấntượng trên kẻ khác.

62.

SỰ MINH TRIẾT TÙY THUỘC VÀO SỰ TỈNH THỨCĐa phần người ta không nhận thức rằng cả sự trợ giúp lẫn sự tổn hạiđều đến từ bên trong chính mình(88).

Thay vào đó, họ quay sang những cáibên ngoài, bị mê hoặc bởi vẻ bề ngoài.Kẻ minh triết, trái lại, nhận thức rằng chúng ta là cội nguồn của tất cảnhững gì tốt hay xấu cho chính mình.

Do vậy, họ không trách cứ hay cáobuộc kẻ khác.

Họ không cần thuyết phục kẻ khác rằng họ xứng đáng, đặcbiệt và lỗi lạc.Nếu kẻ minh triết gặp phải những thách thức, họ nhìn vào chínhmình.

Nếu họ được kẻ khác ca ngợi, họ lặng lẽ mỉm cười một mình, tâmkhông động.

Nếu họ bị kẻ khác vu khống, họ không cảm thấy cần phảibảo vệ cái tên của mình(89).

Nhưng họ tiến hành những hành động củamình với sự cảnh giác, giả định rằng mọi sự đều ổn, nhưng không tuyệtđối an toàn.Họ hòa điệu những ước vọng của mình với cuộc sống như nó là, và chỉtìm cách tránh những cái mà sẽ ngăn cản khả năng thực hiện ý chí họmột cách thích đáng.

Họ thực hành sự tiết độ trong mọi vụ việc.

Và nếuhọ có hiện ra như là ngu dốt hay ngây thơ thì họ cũng không quan tâm.Họ biết rằng, họ chỉ cần phải canh chừng theo dõi tâm ý và hướng đi củanhững dục vọng của mình.(88) Như vậy, theo Epictetus thì tất cả hoàn cảnh bên ngoài đều không trợ giúp hoặc gây tổnhại gì cho chúng ta.

Trước hết, phải thừa nhận rằng phần lớn cái vui hay khổ là do quan niệmcủa ta về sự vật, chứ không phải do tự thân sự vật đó.

Tuy nhiên, hoàn cảnh bên ngoài cũng có thểlà trợ duyên hay nghịch duyên - nếu bỏ qua nó, e rằng cũng cực đoan quá chăng?(89) Tâm không động trước lời khen chê là dấu hiệu của một người đã vượt lên khỏi cái gọi làtâm thế gian.

Các vị thiền sư Trung Hoa thường nói, đó là thứ tâm mà tám gió thổi không động.

Có thể gọi đây là tâm của bậc thánh.

Theo Từ điển Phật học Huệ Quang, tập I, tr.414, támngọn gió ấy gồm: 1- Lợi (lợi lộc), 2- Suy (hao tổn), 3- Hủy (chê bai chỉ trích), 4- Dự (gián tiếp khenngợi người), 5- Xưng (trực tiếp ca tụng người), 6- Cơ (dựng sự việc giả để nói xấu người), 7- Khổ (gặpchướng duyên nghịch cảnh, thân tâm bị bức bách, khổ não), 8- Lạc (gặp được duyên tốt, thuậncảnh, thân tâm vui vẻ, hân hoan).

63.

SỐNG SỰ MINH TRIẾT THÌ QUAN TRỌNG HƠN LÀ BIẾT VỀ NÓNếu có ai đó cố gây ấn tượng trên bạn, khoe rằng họ hiểu những tácphẩm và những ý tưởng của một nhà tư tưởng lớn như Chrysippus(90), thìhãy tự nghĩ thầm: Điều quan trọng không phải chỉ là có khả năng nóivanh vách về những đề tài khó hiểu.

Cái cốt tủy là hiểu thiên nhiên vàhòa điệu những ý định và hành động của mình với cái cách thức mànhững sự thể là.

Kẻ thực sự hiểu những tác phẩm của Chrysippus, haynhững lời dạy của bất cứ đầu óc lớn nào, là kẻ thực sự áp dụng những lờidạy của họ.

Có một khác biệt lớn giữa việc nói những điều có giá trị, vàlàm những điều có giá trị.Đừng chỉ quá xem trọng kiến thức uyên bác mà thôi(91).

Hãy nhìn tấmgương của những người mà những hành động của họ nhất quán vớinhững nguyên tắc mà họ tin vào.(90) Chrysippus (279 - 206 TCN): Triết gia Khắc kỷ chủ nghĩa của Hy Lạp cổ đại.(91) Theo chúng tôi hiểu thì Epictetus không phủ nhận kiến thức uyên bác của thế gian.

Ôngchỉ nhấn mạnh sự hạn chế của loại kiến thức này.

Có sự khác biệt rất lớn giữa cái biết thế gianvới cái biết minh triết, và cái biết siêu thế gian (Trí vô sư).

Đây là một đề tài thú vị, chúng tôichỉ gợi ý để cùng tìm hiểu.

64.

THỰC HÀNH NHỮNG NGUYÊN LÝ QUAN TRỌNG HƠN VIỆC CHỨNG MINH CHÚNGCuộc sống minh triết bắt đầu với việc học cách đưa vào thực hànhnhững nguyên lý như: Chúng ta không nên nói dối.

Bước kế tiếp làchứng minh chân lý của những nguyên lý, chẳng hạn tại sao ta khôngnên nói dối.

Bước thứ ba - kết nối hai bước đã nêu - là chỉ ra tại saonhững lời giải thích là đủ để biện minh cho nguyên lý đó.

Mặc dù bướchai và ba đều có giá trị, nhưng bước thứ nhất mới là quan trọng nhất.

Bởivì biết bao người chứng minh thật khéo rằng nói dối là sai trái, trong khihọ vẫn nói dối dễ dàng như Cuội!(92)(92) Epictetus thường cho rằng phán đoán đúng sẽ dẫn đến hành động đúng.

Nhưng ở đâyông cũng nhận thấy đôi khi phán đoán đúng vẫn có thể dẫn đến hành động sai.

Giải thích thếnào về hiện tượng này?

Theo phân tâm học thì phán đoán đúng là công việc của ý thức, nhưngmột hành động có thể bị thúc đẩy bởi một thói quen, hoặc một sức mạnh tiềm ẩn của vô thức.Đạo Phật có khái niệm tập khí.

Tập khí có hai loại: Những thói quen trong hiện tại (hạt giốngmới huân tập) và những hạt giống đã huân tập lâu đời, nằm sâu trong A-lại-da-thức, khi có đủduyên thì nó sẽ hiện hành.

Do vậy, ngay cả một vị đã kiến tánh cũng còn phải vô núi tu thêmvài chục năm, để gột rửa hết các tập khí còn sót lại trong A-lại-da-thức.

Một thí dụ dễ hiểu hơn từcuộc sống hằng ngày: Một người nghiện rượu hay thuốc lá thì cho dẫu họ biết rất rõ, rằng rượu vàthuốc lá rất có hại cho sức khỏe, nhưng họ vẫn cứ uống rượu và hút thuốc.

Do vậy, để có một cuộcsống tốt thì không những ta phải có những phán đoán đúng, mà còn phải có phương pháp đểloại bỏ dần những tập khí không tốt.

65.

HÃY BẮT ĐẦU SỐNG NHỮNG LÝ TƯỞNG CỦA BẠNBây giờ là lúc trở nên nghiêm túc về việc sống những lý tưởng của bạn.Một khi bạn đã xác định những nguyên lý mà mình mong muốn sẽ làmtheo thì hãy tuân theo chúng, như thể chúng là những luật lệ, như thể viphạm chúng là một tội lỗi.Hãy điềm tĩnh nếu những người khác không chia sẻ những xác tíncủa mình.

Bạn còn có thể trì hoãn con người mà mình thực sự muốn trởthành bao lâu nữa?

Cái bản ngã cao thượng của bạn không thể chờ đợilâu hơn nữa.Hãy đưa những nguyên lý của bạn vào thực hành - bây giờ.

Hãy ngừngnhững bào chữa và sự lần lữa.

Đây là cuộc sống của bạn!

Bạn không cònlà một đứa trẻ nữa.

Bạn càng sớm bắt tay vào kế hoạch tâm linh củamình thì bạn sẽ càng hạnh phúc.

Càng đợi chờ, bạn càng dễ bị lây nhiễmsự tầm thường và cảm thấy đầy hổ thẹn, hối tiếc, bởi vì tôi biết bạn có thểlàm tốt hơn.Từ khoảnh khắc này trở đi, hãy nguyện thôi không tự làm thất vọngchính mình.

Hãy tự ly cách mình khỏi đám đông(93).

Hãy quyết định trởthành phi thường và làm cái mà bạn cần làm - bây giờ.(93) Phải hiểu thế nào là ly cách khỏi đám đông?

Theo thiển ý, không nhất thiết phải xa lánhhọ, mà là không bị nô lệ vào dư luận của họ.  (HẾT PHẦN I)  
​

 

[[BOT] Wattpad]

Nghệ Thuật Sống
Phần 2 Những lời dạy cốt tủy về Đức hạnh, Hạnh phúc và Bình an nội tâm​

Xem nội dung: Phần 2 Những lời dạy cốt tủy về Đức hạnh, Hạnh phúc và Bình an nội tâm

(Trích & thuyết minh từ Discourses)TẠI SAO PHẢI SỐNG TỐT?Khái niệm về đức hạnh Khắc kỷ chủ nghĩa của Epictetus - mặc dùchưa được đánh giá đúng mức - vẫn để lại dấu ấn không thể phai mờ trênnền văn hóa của chúng ta.

Descartes; Spinoza, Rousseau; Nietzsche,Marx; và những người Cha Sáng lập của Mỹ(94); chỉ là một ít trong sốnhững kẻ làm lay chuyển nhân loại; đã mắc nợ tư tưởng Khắc kỷ chủnghĩa về đức lý; một món nợ lớn.Đức hạnh, cho đến khi nó hồi sinh rất gần đây, thì nghe ra rất cổ hủhay thậm chí làm dáng đối với đôi tai hiện đại của chúng ta.

Những lờidạy của Epictetus về đức hạnh không dính líu gì tới một kẻ đạo đức giảhay một kẻ nhu nhược, khúm núm.

Đức hạnh, hạnh phúc và sự yên tĩnhtâm hồn không phải là những kinh nghiệm tách rời hay riêng biệt mà lànhững trạng thái xuất hiện đồng thời.Mặc dù ông xiển dương sự thiện vì tự thân nó(95), sự quan sát thực tếcủa ông là: Một cuộc sống đức hạnh dẫn đến sự nhất quán nội tại và sựhài hòa ngoại tại.

Có sự nhẹ nhõm lớn khi có sự nhất quán về đạo đức:linh hồn thư giãn, và như thế, chúng ta có thể tiến về phía trước mộtcách có hiệu năng trong những nỗ lực của ta, như Epictetus thường nói:Không bị ngăn trở.Sự lộn xộn và cái xấu nội tại, chính nó xuất phát từ sự hàm hồ.Epictetus huấn luyện chúng ta cách khơi dậy và sử dụng cái tốt nhất màta có, bằng cách làm cho bảng đạo đức cá nhân của ta trở thành tườngminh với ta.

Tự do, sự thanh thản và tự tin, được đạt tới trong khi nhữnghành động ngoại tại của ta dần dần tuân phục bảng đạo đức này.

Ôngyêu cầu ta giảm bớt tầm quan trọng mà ta thường đặt vào những lựachọn bên ngoài - cái mà ta có thể gọi là những lựa chọn kiểu sống - vàtập trung trên những lựa chọn nội tại về đạo đức, nhỏ bé nhưng có ýnghĩa, mà chúng ta làm trong quá trình sống của bất cứ ngày nào.Sharon Lebell(94)Sử gia Richard B.

Morris vào năm 1973 đã xác định được 7 vị sau đây là những người sánglập quan trọng: John Adams, Benjamin Franklin, Alexander Hamilton, John Jay, ThomasJeerson, James Madison, và George Washington (Theo Wikipedia).(95)Nghĩa là làm điều tốt vì thấy nó tốt, chứ không chờ đợi một kết quả nào.1 TIẾNG KÊU CỦA LINH HỒNNhiệm vụ chính của triết học là đáp lại tiếng kêu của linh hồn và hiểuđược ý nghĩa sự kiềm tỏa của những phiền muộn và sợ hãi của chúng ta -và bằng cách đó, tự giải phóng mình ra khỏi nó.Triết học gọi chúng ta khi chúng ta đã tới bước đường cùng.

Cái cảmnhận liên lỉ - rằng có một cái gì đó không ổn với đời ta, và niềm hoài vọngđược trả lại cái tôi tốt hơn của ta - sẽ không biến mất.

Những nỗi sợ củata về sự chết và sự cô độc; sự bối rối của ta về tình yêu và tình dục; và cảmthức về sự bất lực của ta khi đối mặt với sự giận dữ và những tham vọngthái quá - những cái đó đưa ta đến chỗ thành khẩn đặt những câu hỏitriết học đầu tiên.Thật đúng: Đời chúng ta không có ý nghĩa nào xuất hiện ra một cáchhiển nhiên.

Sự tàn nhẫn, sự bất công, sự khó chịu về thể xác, bệnh tật,những bực bội, và những bất tiện lớn nhỏ, là những sự kiện tẻ nhạt củabất cứ ngày nào trong đời.

Như thế, ta sẽ làm gì về điều này?

Làm thế nàochúng ta - mặc dù nỗi đau và sự khổ trong thế giới bên ngoài và trongnhững cảm xúc bất thường của mình - sống đời cao thượng, thay vì ngãquỵ trước sự tê liệt tuyệt vọng, và chỉ đối phó giống như một con lừa vớisự tẻ nhạt và những trách nhiệm không mong muốn?Khi linh hồn kêu lên, đó là một dấu hiệu rằng chúng ta đã tới một giaiđoạn tất yếu, chín muồi của sự phản tỉnh(96).

Bí quyết là đừng bị kẹt ở đó,do dự, mà hãy tiến về phía trước bằng cách quyết tâm tự chữa trị chínhmình.

Triết học yêu cầu ta di chuyển vào trong lòng dũng cảm.

Thuốcchữa của nó là việc phát hiện những tiên đề sai và hời hợt, mà trên đóchúng ta đặt nền móng cho cuộc đời ta và cái bản sắc cá nhân của ta.(96) Như vậy, nhờ tiếng kêu của linh hồn mà ta mới nhận ra được cái bất ổn của đời ta và bắtđầu phản tỉnh.

Chính sự phản tỉnh sẽ dẫn đến sự tự tri.

Bình thường, cuộc sống thường nhật vớirất nhiều bận rộn, lo toan, nên tiếng kêu ấy dễ bị khuất lấp, khiến ta có thể tưởng lầm rằng đời taêm thấm.

Nhưng một biến cố lớn sẽ gây ấn tượng mạnh mẽ, và khi ấy tiếng kêu sẽ được nghe rõhơn.

Vì vậy, trong một điều kiện nào đó (chẳng hạn, đối với người có tâm hồn mạnh mẽ) thì sựkhủng hoảng có thể là một cơ hội rất tốt cho sự tăng trưởng tâm linh.

2 MỤC TIÊU ĐÍCH THỰC CỦA TRIẾT LÝMục tiêu đích thực của triết lý không bao hàm những nghi thức ngoạilai, nghi lễ huyền bí, hay những niềm tin kỳ quái.

Nó cũng không chỉ là lýthuyết và sự phân tích trừu tượng.

Dĩ nhiên, nó là tình yêu dành cho sựminh triết.

Nó là nghệ thuật sống một cuộc sống tốt đẹp.

Với tư cách đó,nó phải được giải cứu khỏi những đạo sư và những triết gia chuyênnghiệp, kẻo nó sẽ bị khai thác như là một giáo phái bí truyền hay mộtloạt những kỹ thuật lạnh lùng, những câu đố nát óc, để tỏ ra bạn tàigiỏi ra sao.

Triết lý dành cho mọi người, và nó được thực hành thực sự chỉbởi những ai mà gắn chặt nó với hành động trên thế gian, tiến về mộtcuộc sống tốt hơn cho tất cả.Mục đích của triết học là soi sáng những cách thức mà linh hồn ta đãbị ô nhiễm bởi những niềm tin không lành mạnh, những dục vọng gâyxáo động, những lựa chọn và sở thích đáng ngờ, không xứng đáng với ta.Việc tự xem xét bản thân, được áp dụng với lòng nhân ái, là liều giải độcchính.

Ngoài việc nhổ tận rễ những sa đọa của linh hồn, cuộc đời minhtriết cũng nhằm đánh thức ta khỏi sự ủ trệ, và thúc đẩy ta tiến về mộtcuộc sống vui tươi, phong phú.

Việc sử dụng logic, sự tranh luận mộtcách thành thạo, và sự phát triển khả năng gọi tên sự vật một cách đúngđắn, là một vài trong số những công cụ mà triết lý cho chúng ta, để đạttới cái nhìn rõ ràng và sự bình an nội tại bền vững, vốn là hạnh phúc đíchthực.Hạnh phúc này là mục tiêu của chúng ta, và phải được hiểu đúng.Thông thường, hạnh phúc bị hiểu lầm một cách phổ biến, là lạc thú và sựnhàn rỗi được trải nghiệm một cách thụ động.

Quan niệm đó về hạnhphúc chỉ là hời hợt.

Cái mục tiêu xứng đáng duy nhất của tất cả nỗ lựccủa ta là một cuộc sống phong phú.Hạnh phúc đích thực là một động từ.

Nó là những thực hành năngđộng của những việc làm xứng đáng.

Cuộc sống phong phú, mà nền tảngcủa nó là ý định tốt lành là một cái gì đó mà ta liên tục ứng tác, và khilàm như thế, linh hồn ta trở nên chín chắn.

Đời ta có ích cho ta và chonhững người mà ta tiếp xúc.Chúng ta trở nên triết luận để phát hiện ra cái gì thực sự đúng, và cáigì chỉ là kết quả của sự lý luận sai lầm và ngẫu nhiên, của những phánđoán sai lầm được thủ đắc bừa bãi, của những lời dạy có thiện chí nhưngbị hướng dẫn sai, từ bố mẹ, thầy giáo, và sự tiếp biến về văn hóa màkhông được xem xét.Để giải phóng linh hồn ta ra khỏi đau khổ, ta dấn mình vào nội quancó kỷ luật, mà trong đó ta tiến hành những cuộc thí nghiệm tư tưởng đểgia tăng khả năng phân biệt giữa những niềm tin và thói quen lànhmạnh, với những niềm tin và thói quen có hại và lười biếng.

3 BƯỚC ĐẦU TIÊNBước đầu tiên để sống minh triết là từ bỏ lòng tự cao tự đại.Hãy nhận ra sự dại dột đầy ảo tưởng, tự cho mình là một kẻ biết hếtmọi sự, một kẻ đầy lo âu mà cái tâm trí bông lông của y luôn luôn bépxép một cách xốc nổi về những biến cố và những người khác, khiêncưỡng áp đặt những kinh nghiệm hiện hành của y vào trong nhữngphạm trù đã xác lập sẵn.

Ồ vâng, điều này ở đây chỉ giống như điều nhưvậynhư vậyHãy nhìn thế giới bằng cái nhìn tươi mới - như nó là, trên những điềukiện của riêng nó - qua đôi mắt của một kẻ bắt đầu.

Biết rằng bạnkhông biết và sẵn lòng thừa nhận rằng mình không biết, mà không bàochữa một cách ngốc nghếch, là sức mạnh thực thụ(97), và dọn đường choviệc học hỏi và tiến bộ trong bất cứ nỗ lực nào.Kẻ khôn ngoan nhất trong chúng ta nhận biết được những giới hạn tựnhiên trong kiến thức của ta, và có sức chịu đựng để duy trì sự ngây thơcủa mình.

Họ hiểu rằng tất cả chúng ta biết ít ra sao về bất cứ điều gì.Không có cái gọi là kiến thức chung cuộc, một lần cho mãi mãi.

Kẻ minhtriết không lẫn lộn thông tin hay dữ kiện - bất luận là chúng phi thườnghay được triển khai một cách khéo léo ra sao - với kiến thức toàn diện,bao quát hay minh triết siêu việt.

Một khi đã nhận thức chúng ta biết ítra sao, thì ta không quá dễ bị lừa bịp bởi những kẻ ba hoa, xốc nổi, nhữngkẻ không thành thật, và những kẻ mị dân.

Sự tò mò đầy phấn khích làmột dấu hiệu của cuộc sống phong phú(98).Sự ngạo mạn là cái mặt nạ tầm thường để che đậy sự hèn nhát; nhưngquan trọng hơn nhiều, nó là cái chướng ngại lớn cho cuộc sống phongphú.

Tư duy minh bạch và lòng tự thị, không thể đồng hiện hữu một cáchlogic.

Mọi người trên thế gian nay đều quan trọng.

Nếu bạn thực sựmuốn bình an tâm hồn và thành công trong nỗ lực của mình thì hãy từbỏ lòng tự thị.Sự kiêu ngạo là một cái cổng sắt, ngăn chặn những kiến thức mới,những khả tính to lớn, cũng như những ý kiến xây dựng.

Kiêu hãnh tháiquá về kiến thức của bạn, về những khả năng hay kinh nghiệm, và cốnắm giữ nhiều quyền lực, thẩm quyền hơn thực lực của mình, là nguyhiểm.

Sự hợm hĩnh như thế không những làm kẻ khác xa lánh - bởi vìmột sự hống hách khiếm nhã như vậy, thì không những là ngột ngạt khiphải ở gần, mà còn dẫn đến tính tự mãn, ngăn chặn sự thay đổi theo mộthướng lành mạnh.

Bạn cứ chạy quanh trong cùng những vòng tròn quenthuộc, và bị kẹt cứng trong cùng những tấm lưới.

Không có điều gì mớimẻ hay vui tươi từng xảy ra.Hãy ngừng ba hoa như một con chích chòe.

Hãy chú ý cái thực sựđang xảy ra, không chỉ điều mà bạn nghĩ là đang xảy ra, hay mong muốnnó xảy ra.

Hãy nhìn và lắng nghe.Để làm tốt bất cứ điều gì, bạn phải có sự khiêm cung để đi langthang một chút, theo sự dẫn dắt của bản năng(99), lạc đường, thất bại.Hãy có lòng can đảm để cố đảm trách một công trình nào đó, và có thểlàm nó một cách tồi tệ.

Những cuộc đời tầm thường được đánh dấu bởisự sợ hãi - sợ tỏ ra mình thiếu năng lực, khi cố làm một cái gì mới.Những kinh nghiệm mới nhằm làm cho đời ta sâu sắc hơn, và thúcđẩy ta bước sang những cấp độ năng lực mới; chúng không nhằm để cholòng tự thị sử dụng như cây cột chống đỡ cho những quan điểm và kếtluận đã xác lập sẵn.Kiến thức và sự hướng dẫn cá nhân, chúng cư ngụ ở những nơi khôngmong đợi.

Nếu bạn mong ước thấy và tận dụng chúng khi gặp chúng, thìhãy cảnh giác, kẻo mà bạn trở nên dương dương tự đắc và tự mãn mộtcách thiếu phê phán.Không nên lẫn lộn cái cảm giác thỏa mãn, hài lòng chính đáng khithành tựu một mục tiêu xứng đáng và khó khăn, với sự kiêu ngạo, vốn lànét đặc trưng của mối bận tâm độc chiếm về tự ngã và sự thiếu quan tâmđến tình cảm hay những vụ việc của những người khác.(97) Gợi nhớ đến Socrates: Tôi chỉ biết một điều, đó là tôi không biết gì cả.(98) Câu này hơi tối nghĩa?

Sự tò mò đầy phấn khích về cái gì?

Có lẽ, ý của Epictetus là sự tòmò đầy phấn khích về những điều có liên quan đến sống đời minh triết.

Nhưng nếu tò mò vềnhững cái vặt vãnh thì cần phải tránh xa!(99) Bản tiếng Anh - To do anything well, you must have the humility to bumble around a bit,to follow your nose, to get lost, to goof.

Chúng tôi dịch sát nguyên văn, nhưng chưa hiểu rõ ý củatác giả.4 CUỘC SỐNG PHÁT ĐẠT(100) TÙY THUỘC VÀO SỰ TRI TÚCCuộc sống phong phú không thể đạt tới bằng những kỹ thuật.

Cũngkhông thể đạt tới nó bằng năm bước dễ dàng, hay bằng giáo điều của mộtnhân vật có uy tín nào đó.Một cuộc đời phong phú tùy thuộc vào sự đáp ứng của ta, một cách tốtnhất có thể, trước những sự thể mà về chúng ta có trách nhiệm.Để sống một cuộc đời phi thường, chúng ta phải nâng cao tầm vóctinh thần của mình bằng cách trau dồi tính cách của ta.

Kẻ không đượcrèn luyện thì suy nghĩ miên man về những yếu tố vốn cấu thành đời họ.Họ lãng phí thời gian quý báu trong nuối tiếc hay mong muốn nhữngtình huống cụ thể của họ sẽ khác đi.

Ước chi tôi sống trong một ngôinhà hay thành phố tốt hơn, có một người phối ngẫu khác, một chỗ làmhấp dẫn hơn, nhiều thời gian hơn cho mình Kẻ được huấn luyện vềtinh thần, thay vì oán hận hay tránh né những tình huống cuộc đời hiệntại, thì cám ơn chúng và tự hiến mình trọn vẹn cho những bổn phận củahọ với gia đình, bạn hữu, láng giềng và nghề nghiệp Khi ta yếu lòng vàbắt đầu than vãn, rên rỉ, ta làm giảm sút những khả tính của mình.Nếu ta quá xem trọng tiền bạc, địa vị và sự cạnh tranh, thì ta sẽ đầuđộc những mối quan hệ cá nhân của mình.

Ta không thể đạt tới cuộcsống phong phú cho đến khi ta điều tiết những dục vọng của mình vàthấy rằng, chúng hời hợt và phù du như thế nào.(100) The ourishing life: Cuộc sống phát đạt, thịnh vượng.

Chữ phát đạt trong tiếng Việtthường nói về khía cạnh vật chất, nhưng trong ngữ cảnh này, nó nhấn mạnh khía cạnh tinh thầnnhiều hơn.5 VẠN SỰ KHỞI ĐẦU NANBước thứ nhất tiến về sự minh triết là cam go nhất, bởi vì cái linh hồnyếu đuối và ngoan cố của ta sợ hãi không quen thuộc, và sự nỗ lực màkhông có bảo đảm tuyệt đối của phần thưởng.

Khi bạn tiến bộ trongnhững nỗ lực của mình, thì quyết tâm của bạn được củng cố, và sự tự cảithiện đến dễ hơn.

Dần dà, thực là khó để mà hành động chống lại quyềnlợi tốt nhất của chính bạn.Bằng cách bền bỉ và kiên nhẫn quyết tâm loại bỏ những niềm tinkhông lành mạnh ra khỏi linh hồn, chúng ta trở nên mỗi lúc càng thànhthạo trong việc nhìn thấy xuyên suốt những nỗi sợ hãi yếu đuối, sự bốirối trong tình yêu, sự thiếu tự chủ của mình.

Chúng ta ngừng làm ra vẻđạo đức trong mắt những người khác.

Một ngày nào đó, chúng ta hài lòngmà nhận thức rằng, chúng ta đã ngừng diễn kịch với đám đông(101).(101) Một ý tưởng rất hiện đại, nhưng hóa ra đã được thốt ra từ thời cổ đại!

Thế nào là diễnkịch?

Thứ nhất, nó không thực.

Thứ hai, nó có động cơ là để gây ấn tượng tốt đẹp đến kẻ khác.

6 SỰ ĐỘC LẬP CỦA CÁI THIỆNCái thiện hiện hữu độc lập với quan niệm của ta về nó.

Cái thiện thì ởngoài đó và nó luôn ở ngoài đó, ngay cả trước khi chúng ta bắt đầu hiệnhữu.

7 HÃY NGHI NGỜ QUY ƯỚCHãy nghi ngờ quy ước(102).Hãy chịu trách nhiệm về tư duy của bạn.Hãy tự đánh thức mình ra khỏi sự u mê của những thói quen máymóc, mà không hề xem xét liệu chúng có tốt hay không.Những tri giác, những giá trị và những cách làm phổ biến thì hiếm khilà cái khôn ngoan nhất.

Nhiều niềm tin phổ biến thường không vượt quađược trắc nghiệm nghiêm ngặt của lý tính.

Tư duy quy ước - nhữngphương tiện và cứu cánh của nó - thì cốt yếu là không sáng tạo và khôngđáng quan tâm.

Công việc của nó là duy trì status quo(103) cho những cánhân và thiết chế được bảo vệ quá mức.Mặt khác, không có đức hạnh tự nhiên trong những ý kiến mới.

Hãyphán đoán những ý tưởng và cơ hội trên nền tảng sau đây: Liệu chúng cólàm cho cuộc sống tốt hơn hay không?

Hãy tán thành những gì phát huylòng nhân đạo, sự công bình, sự tăng trưởng về đạo đức, lòng nhân ái, khảtính và lợi ích cho cộng đồng nhân loại.Hãy xem xét những sự việc như chúng hiện ra trước tâm trí của riêngbạn; hãy khách quan cân nhắc những gì người khác nói, và rồi, thiết lậpnhững xác tín của riêng bạn.Những niềm tin được xã hội dạy thường là không đáng tin cậy(104).

Quánhiều trong số những niềm tin của ta đều được thủ đắc thông qua sựngẫu nhiên và những lời dạy vô trách nhiệm, ngu dốt.

Nhiều trong sốnhững niềm tin này thì ăn rễ quá sâu, đến nỗi chúng bị ẩn giấu khỏi cáinhìn của ta.

Cái uể oải tầm thường của một cuộc đời được sống bởi kẻkhông được huấn luyện thì nguy hiểm và dễ lây; bởi vì, ngoài cách sốngđó ra, thì đương sự không có cách sống lành mạnh nào khác.

Hãy tỉnhdậy và cảnh giác.

Hãy xem xét lại những thói quen của bạn, để duy trìnhững tiêu chuẩn cao hơn của mình.Nhiều người tuyên bố hết sức chân thành rằng, họ quyết tâm giữ gìnphẩm cách của họ, trong khi vẫn buông mình vào những hành độngthiếu suy nghĩ hay không tiết độ.

Dù muốn dù không, họ làm xói mònnhững nỗ lực đầy thiện ý của họ bằng cách không đối mặt với chínhmình và không lập ra một bảng đạo đức cá nhân nhất quán, mà nhữnghành động tương lai của họ sẽ tuân phục.

Đừng nghe theo những gì màngười khác nói.

Hãy quan sát những gì mà họ làm, và đánh giá nhữnghậu quả đi kèm.Chúng ta phải làm sạch, giữ ngăn nắp và duy trì ngôi nhà của ta đểtiến về phía trước với bất cứ cái gì.

Cũng vậy, ta cần làm y hệt như thế vớitâm trí ta.

Vì nếu không làm như thế, thì không những ta mạo hiểm mộtcách không hiệu quả, mà ta còn mời gọi sự sa đọa của chính linh hồnmình.

Một linh hồn lộn xộn, mờ mịt thì nguy hiểm, vì nó dễ bị tác độngbởi những ảnh hưởng có trật tự hơn, nhưng lại không tốt.Đừng tin cậy cái gì và bất cứ ai, ngoài chính bạn(105).

Hãy không ngừngcảnh giác đối với những niềm tin và xung động của mình.(102) Quy ước: Những điều quy định mà người ta đã thỏa thuận với nhau về một vấn đề nàođó.

Thí dụ: phong tục, tập quán của một vùng, một cộng đồng.

Mỗi xã hội, mỗi thời đại đều cónhững quy ước riêng.

Bản chất của quy ước là không phải tự nhiên mà do con người đặt ra.

Ưuđiểm của quy ước là tạo cho xã hội một trật tự, một sự nhất trí nào đó.

Nhược điểm của nó là tạora một cái khung chật hẹp, bắt buộc ai cũng phải ở trong dó.

Quy ước, do vậy, có tính máy móc,cào bằng, đánh mất hết tính sáng tạo và tự do cá nhân.

Đơn cử trường hợp Tam cương, ngũthường của Nho giáo trong chế độ phong kiến trước đây.

Một mặt, nó góp phần đắc lực trong việcduy trì trật tự xã hội.

Nhưng mặt khác, nó bóp nghẹt con người - vì nó giam nhốt cá thể trong mộtcái khung quá chật, chẳng khác chi một nhà tù.

Do vậy, đối với những tâm hồn sáng tạo thì việcđầu tiên phải làm, là hiểu được bản chất, giá trị và sự hạn chế của quy ước.

Kẻ minh triết, họ sốngnương theo quy ước nhưng không nô lệ vào quy ước.(103) Hiện trạng: nguyên trạng. .(104) Tại sao?

Bởi vì chúng chỉ là những quy ước chung chung, khó có thể áp dụng riêng chotừng cá nhân cụ thể.(105) Có thể nói cách khác: Chỉ nên tin cậy chính mình.

Câu nói này có ưu điểm là tránh bịlung lạc bởi dư luận của kẻ khác.

Tuy nhiên, theo thiển ý, ta chỉ nên tin cậy chính mình khi nàota xác tín chắc chắn rằng ta là một kẻ đáng tin cậy.

Sau khi tự rèn luyện để có một bản lãnh nàođó, thì mới nên tin cậy chính mình.

Nếu không, tốt nhất là nên xin lời khuyên của những ngườimình có thể tin cậy được.

8 KẺ ĐỨC HẠNH THÌ BẤT KHUẤTSự khác biệt giữa người được giáo huấn và kẻ dốt nát là: người khônngoan biết rằng người đức hạnh thì bất khuất.

Người ấy không bị lừa gạtvà khuấy động bởi cái vẻ bề ngoài của sự vật.Người được giáo huấn tôn trọng mối quan hệ họ hàng mà chúng tachia sẻ với Cái tối hậu, và như thế y hành xử như một công dân từ bi, tựnhận biết của vũ trụ.

Họ hiểu rằng cuộc sống minh triết sẽ dẫn đến sựthanh thản, đến việc tuân phục Tự nhiên và Lý tính.

9 HÃY LÀ MỘT CÔNG DÂN CỦA THẾ GIỚINgười ta không thể theo đuổi cái tốt lành cao nhất của chính mình,mà không tất yếu đồng thời phát huy cái tốt lành của người khác.

Mộtcuộc sống dựa trên những tư lợi nông cạn, không thể được kính trọngtheo bất cứ tiêu chí thỏa đáng nào.

Tìm kiếm cái tốt nhất trong chínhmình, có nghĩa là chủ động quan tâm đến sự an vui của những ngườikhác.

Chúng ta giao ước không chỉ với một số ít người mà với họ ta cóquan hệ gắn bó trực tiếp, cũng không phải với kẻ giàu sang, danh tiếng,hay có ăn học, nhưng là với tất cả mọi con người: Họ đều là huynh đệ củachúng ta.Hãy xem chính mình như một công dân của một cộng đồng thế giới,và hành động phù hợp với tư cách đó.

10 HÃY XEM NHỮNG HOÀI VỌNG CỦA BẠN NHƯ NHỮNG SỰ KIỆNHãy xem những khát vọng sâu sắc và thầm kín nhất của mình chỉnhư là những sự kiện, để bạn có thể thấy chúng điên rồ và thiếu thựcchất ra sao.

Không có gì xấu hổ khi theo đuổi sự thành công thế tục: đó làchuyện bình thường(106).

Sự rắc rối của bạn không nằm ở tự thân sự theođuổi, mà ở cái cách thức mình theo đuổi.

Bạn để cho những dục vọngđiên cuồng và sai lầm của mình tô màu phán đoán của bạn.

Do vậy, bạnđánh giá quá cao cái giá trị nội tại của những gì mình theo đuổi.

Bạntrông cậy vào những theo đuổi, và nghĩ rằng chúng sẽ mang lại hạnhphúc cho mình, như thế là lẫn lộn giữa phương tiện với cứu cánh.

Mặcdù việc theo đuổi những mục tiêu trung tính là tự nhiên, nhưng cảthành công lẫn thất bại trong việc đạt tới chúng, đều không mảy may ănnhập gì với hạnh phúc của bạn(107).(106) Những người theo chủ nghĩa Khắc kỷ không phản đối sự thành công thế tục, nhưng họchỉ xem nó là thứ yếu.(107) Đây là một quan niệm trái ngược với quan niệm thông thường.

Theo thiển ý, quan niệmnày chỉ đúng đối với những người đã được rèn luyện và đã làm chủ được bản thân.

Đối với nhữngkẻ phàm phu như chúng ta, thì hạnh phúc còn lệ thuộc khá nhiều vào sự thành công hay thấtbại trong cuộc đời.

11 VIỆC SỬ DỤNG SÁCH MỘT CÁCH ĐÚNG ĐẮNĐừng nói rằng bạn đã đọc những cuốn sách.

Hãy chứng tỏ rằng thôngqua chúng bạn đã học cách tư duy tốt hơn, trở nên một người trầm tưhơn, phán đoán tốt hơn.

Chúng rất hữu ích, nhưng sẽ là một sai lầm tồitệ, nếu cho rằng người ta tiến bộ bằng cách đơn giản ngốn những cuốnsách.

12 HÃY THỰC TẬP SỰ CẨN TRỌNG TRONG KHI GIAO DU VỚI NHỮNG NGƯỜI KHÁCKhi bạn giao tiếp với những người khác, một trong hai điều sẽ xảy ra.Hoặc là, bạn trở thành bạn đường của họ, hoặc là bạn kéo họ về vớinhững quan điểm của mình.

Hệt như khi một cục than đá tắt lửa tiếpxúc với một cục than đá còn lửa, thì hoặc là cục này dập tắt cục kia, hoặcngược lại.Sự nguy hiểm là rất lớn.

Do vậy, hãy thận trọng khi bước vào nhữnggiao tiếp cá nhân, và nhất là với những người nhẹ dạ.Phần lớn chúng ta không có đủ sự vững chãi để mà lái bạn bè theo conđường của mình; do vậy, rốt cuộc ta bị đám đông lôi đi.

Những giá trị vàlý tưởng của ta trở nên mờ nhạt và bị ô nhiễm.

Quyết tâm của ta bị lunglay.Thật khó lòng cưỡng lại khi những người bạn của ta, hay những ngườiđang hiện diện, khởi sự ăn nói xấc xược.

Khi họ trượt vào những đề tàithấp kém, ta dễ bị mát cảnh giác, và bị lôi đi bởi sự thúc đẩy của xã hội.Bản chất của cuộc trò chuyện là sự đa nghĩa, những lời bóng gió của nó;và những động lực cá nhân của nó di chuyển quá nhanh, đến nỗi chúngcó thể tức thì dịch chuyển sang những hướng không lành mạnh, làm ônhiễm mọi thứ có liên quan.

Do vậy, cho đến khi những tình cảm minhtriết đã gắn chặt vào bạn như thể chúng là bản năng, và bạn đã đạt đượcmột sức tự vệ mạnh mẽ nào đó, thì hãy chọn những kẻ giao du một cáchcẩn thận, và hãy giám sát cái chủ đề của cuộc trò chuyện mà trong đóbạn thấy mình đang rơi vào.

13 HÃY THA THỨ, MỘT CÁCH LẶP ĐI LẶP LẠIThường thường, tất cả chúng ta đều đang làm cái tốt nhất mà chúngta có thể.Khi một ai đó nói với bạn một cách bất nhã; xem thường lời bạn nói;làm một cử chỉ có vẻ thiếu suy nghĩ, hay thậm chí một hành vi rất xấu ác,thì hãy tự nghĩ thầm: Nếu mình là người đó - đã chịu đựng những thửthách, nỗi khổ tương tự, có bố mẹ tương tự, vân vân - thì có lẽ mình cũngđã làm, hay nói những điều tương tự.

Ta không thấu hiểu những câuchuyện đằng sau những hành động của họ, do vậy ta nên kiên nhẫn vớikẻ khác, và tạm đình chỉ những phán đoán của ta về họ, vì nhận thứcđược rằng sự hiểu biết của ta là có hạn.

Điều này không có nghĩa là ta bỏqua những hành vi xấu ác, hay công nhận ý tưởng rằng, những hànhđộng khác nhau đều mang trọng lượng như nhau về đạo đức.Khi người ta không hành động đúng như bạn mong muốn, thì hãynhún vai tự nhủ thầm: Ồ, thôi kệ!.

Và rồi, hãy để cho nó qua đi.Thêm nữa, hãy nhân ái với chính bạn càng nhiều càng tốt.

Đừng đolường chính mình bằng cách so sánh với người khác, hay thậm chí với cáibản ngã lý tưởng của bạn.

Sự cải thiện của con người là một nỗ lực dầndần, hai bước tiến, một bước lùi.Hãy tha thứ cho kẻ khác một cách lặp đi lặp lại, lần này sang lần nọ.Cử chỉ này sẽ bồi đắp sự bình an nội tại.Hãy tha thứ cho chính bạn, lặp đi lặp lại.

Rồi hãy cố làm tốt hơn tronglần sau.

14 KẺ ĐỨC HẠNH THÌ NHẤT QUÁNĐể sống một cuộc đời đức hạnh, bạn phải trở nên nhất quán, ngay cảkhi bất tiện, không thoải mái hay không dễ dàng.Những ý tưởng, lời nói và hành động của bạn phải ăn khớp với nhau.Đây là một tiêu chuẩn cao hơn tiêu chuẩn của đám đông.

Phần đôngngười ta đều muốn tốt lành và phần nào cố trở nên tốt lành, nhưng rồimột thách thức đạo đức hiện lên và sự chán nản bắt đầu.Khi những ý tưởng, lời nói và hành động của bạn tạo thành một chỉnhthể nhất quán, thì bạn làm cho nỗ lực của mình trở thành hợp lý, và nhưthế loại bỏ lo lắng và sợ hãi.

Trong cách này, thật dễ dàng tìm kiếm sự tốtlành, hơn là hành xử một cách tùy tiện, hay chạy theo những cảm xúccủa khoảnh khắc đó.Khi bạn tự giải phóng mình ra khỏi những xao lãng của những lạc thúnông cạn hay viển vông, và thay vào đó hiến mình cho những bổn phậnchính đáng thì bạn có thể thư giãn.

Khi biết rằng trong những hoàn cảnhnhất định, bạn đã làm cái tốt nhất mà mình có thể, thì bạn có thể có mộttâm hồn thanh thản.

Tâm trí bạn không cần phải bày vẽ gì thêm, hay tìmcách biện bạch, bảo vệ danh dự của mình, và cảm thấy tội lỗi hay hốihận.

Bạn có thể một cách giản dị, hoàn toàn di chuyển sang một điềukhác.Quả thực, rất giản dị: Nếu bạn nói rằng, mình dự định làm một cái gìđó, thì hãy làm đi.

Nếu bạn bắt đầu một cái gì, hãy hoàn tất nó.

15 HÃY TIN CẬY NHỮNG TRỰC GIÁC ĐẠO ĐỨC CỦA BẠNChúng ta ra đời với sự tốt lành cốt tủy, được phú bẩm trực giác tựnhiên về cái gì thiện, cái gì ác, cái gì xứng đáng, cái gì không.

Cái năng lựcđạo đức bẩm sinh này, sau đó phải được rèn luyện một cách chủ tâm vàcó hệ thống, để đưa cái tốt nhất của nó đến chỗ chín muồi.Muốn được người khác nể trọng là điều tự nhiên thôi.

Nhưng bạnphải dần tự giải phóng mình khỏi sự lệ thuộc vào sự thán phục hay vinhdự mà kẻ khác ban cho hay thu hồi lại.

Trong vận may hay nghịch cảnh,cái quan trọng là thiện chí, mà với nó bạn thực hiện những hành độngcủa mình, chứ không phải là kết quả(108).

Vậy hãy thôi đừng chú ý đếnnhững gì mà bạn cho rằng kẻ khác nghĩ, và thôi đừng quan tâm đến kếtquả của những hành động của mình.

Thay vào đó, hãy tuân phục nhữngtrực giác đạo đức của bạn, và hãy làm theo chúng.(108) Chú trọng thiện ý của hành động hơn là kết quả của hành động, nhưng thế nào là thiệný?

Phải chăng những cuộc thánh chiến thời Trung cổ đều phát xuất từ thiện ý của những conchiên, là diệt trừ quỷ Satan để mở rộng nước Chúa?

Và kết quả là hàng triệu người đã bị tàn sát -phải chăng đó là hành vi đạo đức?

Do vậy, ta phải định nghĩa, xác định rõ ràng thế nào là thiệný.

Nếu chỉ cần thiện ý mà không quan tâm đến kết quả thì đã đủ chưa?

Phải chăng thiện ý phảiđi đôi với những biện pháp thích hợp để có kết quả tốt, nhất là về mặt đạo đức, vẫn là phương ántối ưu?

16 ĐỪNG GIẬN NHỮNG KẺ SAI TRÁISự đáp ứng của người không được huấn luyện - trước kẻ cướp, côn đồvà những ai sai trái - là phẫn nộ và trả đũa.

Cần phải hiểu đúng những kẻlàm điều sai trái để có đáp ứng thích đáng trước hành vi của họ.Với những việc làm xấu thì sự đáp ứng phù hợp là lòng thương xót đốivới những kẻ đã làm chúng, bởi vì họ đã tin theo những niềm tin khônglành mạnh, và bị tước mất cái năng lực quý giá nhất của con người: khảnăng phân biệt giữa cái gì thực sự tốt và xấu cho họ.

Những trực giác đạođức nguyên thủy của họ đã bị méo mó; do vậy họ không có cơ may nào đểđạt tới sự thanh thản.Bất cứ khi nào một ai đó làm một cái gì đó rồ dại, hãy thương xót họhơn là ghét và giận như nhiều người thường lắm.

Chúng ta nổi giận vớikẻ rồ dại, chỉ vì ta thần tượng hóa những sự thể mà những kẻ như thể lấymất của chúng ta.

17 CUỘC SỐNG PHÁT ĐẠT DUY NHẤT, LÀ CUỘC SỐNG ĐỨC HẠNHĐức hạnh là mục tiêu và mục đích của chúng ta.

Thứ đức hạnh dẫnđến hạnh phúc bền vững, không phải là một sự tốt lành có tính vị lợi.Tôi sẽ hành thiện để mà đạt một cái gì đó.

Sự tốt lành trong tự thân nóđã là cái phần thưởng rồi.Sự tốt lành không phải là lòng mộ đạo lòe loẹt và thể cách khoatrương.

Nó là một chuỗi những điều chỉnh tính cách của ta một cách tếnhị qua suốt đời người.

Chúng ta điều chỉnh những ý tưởng, lời nói, vàviệc làm của ta theo một hướng ngày càng lành mạnh.

Đức hạnh vốn cósẵn, nội tại trong ý định và hành động của ta chứ không phải trong kếtquả.Tại sao chúng ta phải trở nên tốt lành?

Tốt lành là hạnh phúc, thanhthản, không âu lo.

Khi chủ động bắt tay vào việc dần dần tự thanh lọcmình, bạn sẽ không tự che đậy mình hay tự bào chữa.

Thay vì cảm thấyxấu hổ, thấp kém, bạn tiến về phía trước, bằng cách sử dụng những khảtính sáng tạo của khoảnh khắc này, tình huống hiện nay của mình.

Bạnbắt đầu an trú trọn vẹn khoảnh khắc này, thay vì tìm cách trốn chạy haymong ước rằng cái đang diễn tiến sẽ trở nên khác đi.

Bạn di chuyểnxuyên qua đời mình bằng cách ở trong nó một cách triệt để.Cuộc sống đức hạnh ôm giữ những cái sau đây như là những kho báu:hành động đúng, sự trung thành, danh dự, và sự đứng đắn của bạn.Đức hạnh không có nhiều cấp độ, mà là một cái tuyệt đối.

18 HÃY THEO ĐUỔI CÁI TỐT LÀNH MỘT CÁCH NỒNG NHIỆTHãy theo đuổi cái tốt lành một cách nồng nhiệt.

Nhưng nếu những nỗlực của bạn không đưa bạn tới đích, thì hãy chấp nhận những kết quả, vàtiến lên.

19 CÁI GÌ QUAN TRỌNG, VÀ CÁI GÌ KHÔNGĐây là cảnh ngộ của chúng ta: Một cách lặp đi lặp lại, chúng ta khôngbiết cái gì quan trọng, và cái gì không.Chúng ta thèm muốn những cái mà chúng ta không kiểm soát được,và không thỏa mãn với những cái ở bên trong tầm kiểm soát của mình.Chúng ta cần phải đều đặn dừng lại và trù tính; hãy ngồi xuống xácđịnh xem cái gì là quan trọng, đáng làm, và cái gì không; những mạohiểm nào bõ công, và những mạo hiểm nào không.Ngay cả những khía cạnh dễ gây bối rối và tổn thương nhất cũng cóthể biến thành chịu đựng được, bằng việc nhìn rõ sự thể và bằng sự chọnlựa.

20 LÝ TÍNH LÀ TỐI CAOLý tính không phải là tất cả.

Có những lĩnh vực của cuộc sống mà nókhông vươn tới được.

Những huyền nhiệm của hiện hữu nằm ngoài tầmvới của nó(109).

Mặc dù vậy, lý tính là quan năng tốt nhất mà ta có, để bảovệ, gìn giữ sự toàn vẹn của ta.Đa phần người ta không biết cách suy luận; cũng không biết dùngnhững hình thức logic một cách thích hợp; do vậy, họ hành xử một cáchtùy tiện, vô nguyên tắc, phản ứng quá đà hay lộn xộn, và dễ dàng bị dẫnđi sai đường.Tư duy minh bạch không phải là một nghệ thuật thiếu sức sống, côngviệc của lý tính là trắc nghiệm một cách phê phán những suy đoán củata, cả những thuyết minh lẫn những phương pháp dùng để đi tới chúng.Lý tính không phải là một cứu cánh, mà là một công cụ cần thiết.Những câu hỏi là những động cơ của lý tính.

Như thế, bạn cần phảihọc cách đặt những câu hỏi một cách hợp lý tính, hơn là có tính cảm xúc.Nếu khả năng tư duy của bạn bị tổn hại, thì cuộc sống đạo đức trở nênmờ mịt và mập mờ, nước đôi.Lý tính có thể phân biệt sự sai lầm với chân lý, và một chân lý sâu xavới một chân lý nhỏ nhặt.

Những dấu hiệu của lý luận tốt là sự sáng sủa,sự nhất quán, sự nghiêm ngặt, sự chính xác của những định nghĩa, vàviệc tránh sự hàm hồ, tối nghĩa.Hãy mau mau rèn luyện cách tư duy rõ ràng, để bạn có thể tự tin bướcvào một cuộc tranh luận phức tạp, và không bị ném ra khỏi nó. (109) Bạn đọc lưu ý: Epictetus tuy xem trọng lý tính, nhưng không quá duy lý như nhiềutriết gia khác; bởi vì, ông hiểu rằng lý tính có những giới hạn của nó, và có những huyền nhiệmmà lý tính không vươn tới được.

Chưa kể, đã có những giai đoạn lịch sử mà trong đó lý tính bịgiản lược thành một phương pháp tư duy logic, theo nghĩa nông cạn và manh mún nhất của từlogic.

Nó gạt bỏ, xem là vô giá trị tất cả những gì nằm ngoài sự nhận biết của lý trí.21 HÃY HỌC CÁCH TỰ CHỮA TRỊ MÌNHNếu bạn theo đuổi sự minh triết một cách liên miên, thì bạn trì hoãnviệc sở hữu nó.

Hãy từ bỏ việc đuổi theo những liều thuốc bổ và những vịthầy mới.

Vị hiền nhân, cuốn sách, chế độ ăn kiêng, hay niềm tin mớinhất không đưa bạn về hướng của một cuộc sống phát đạt.

Chính bạnlàm cái đó.

Hãy từ bỏ những cái ngoại tại, một lần cho tất cả.Hãy thực hành sự độc lập.

Đừng cứ mãi là một bệnh nhân lệ thuộc, dễnhào nặn: Hãy trở thành vị y sĩ của chính linh hồn mình.

22 BẤT LUẬN THỜI TIẾT TỐT HAY XẤU, HÃY TIẾP TỤC ĐI TỚI CÙNGBất kể cái gì đang diễn ra xung quanh bạn, hãy tận dụng cái nằmtrong quyền lực của mình, và chấp nhận phần còn lại như nó xảy ra.

23 HÃY BIẾT ƠN!Hãy thực tập có một thái độ biết ơn, và bạn sẽ hạnh phúc.

Nếu bạn cómột quan điểm rộng rãi về những cái xảy ra cho mỗi người và nhận rõ sựhữu ích của những sự thể xảy ra, thì thật là tự nhiên để mà nói lời cámơn với Cái tối hậu về mọi sự xảy ra trên thế gian này.

24 ĐỪNG TÙY TIỆN THẢO LUẬN NHỮNG VẤN ĐỀ QUAN TRỌNGHãy cẩn thận, đừng tùy tiện thảo luận những vấn đề tối quan trọngvới những người không quan trọng với bạn.Những vụ việc của bạn sẽ trở nên mất hết sự quý giá.

Bạn xói mònnhững mục đích của mình khi làm thế.

Điều này đặc biệt nguy hiểm khibạn ở những giai đoạn đầu của một công trình.Những người khác, giống như những con kền kền, biến những ý tưởngcủa chúng ta thành bữa tiệc của họ.

Họ sung sướng, thoải mái thuyếtminh, phán đoán, và bóp méo cái quan trọng nhất đối với ta.

Hãy để chonhững ý tưởng và kế hoạch được ấp trứng trước khi bạn điều hànhchúng ra đằng trước những kẻ nói không và những kẻ chuyên biến mọisự nghiêm túc thành ra điều vặt vãnh.Đa phần người ta chỉ biết đáp ứng lại một ý tưởng bằng cách vồ lênnhững khuyết điểm, hơn là nhận diện những ưu điểm tiềm năng của nó.Hãy rèn luyện tính độc lập để mà nhiệt huyết của bạn sẽ không bị phungphí.

25 CÁI LÀM CHÚNG TA HẠNH PHÚCMọi con người đều tìm kiếm cuộc sống hạnh phúc, nhưng nhiềungười lẫn lộn những phương tiện - thí dụ, của cải và địa vị - với cuộc sốngđó.

Sự tập trung sai lầm trên những phương tiện cho một cuộc sống tốt,khiến người ta càng xa cuộc sống hạnh phúc(110).

Những điều thực sựxứng đáng chính là những hoạt động nhân đức vốn cấu thành cuộc sốnghạnh phúc, chứ không phải là những phương tiện bên ngoài mà có vẻnhư tạo ra nó.(110) Phương tiện là nhằm đạt tới cứu cánh.

Do vậy, trước hết người ta chạy đuổi để có phươngtiện.

Trong cuộc chạy đuổi này, người ta quên mất cứu cánh!

Đó là cái vòng lẩn quẩn khiến chocon người suốt đời chạy đuổi theo phương tiện, và họ cứ tưởng đó là cứu cánh.

Do sự sai lầm nàymà càng đi tìm hạnh phúc, con người càng xa hạnh phúc!

26 SỨC MẠNH CỦA THÓI QUENMọi thói quen, năng lực đều được duy trì và tăng cường bởi nhữnghành động tương ứng của nó.

Thói quen đi bộ, khiến ta trở thành ngườiđi bộ tốt hơn.

Thói quen chạy, khiến ta chạy tốt hơn.

Đối với linh hồn,cũng y như vậy.

Bất cứ khi nào bạn giận, bạn tăng cường cơn giận củamình.

Bạn đã tăng cường một thói quen và đổ thêm dầu vào lửa.Nếu bạn không muốn có một tính khí dễ nóng giận thì đừng nuôithói quen đó.

Đừng tạo điều kiện cho nó gia tăng.

Ban đầu, hãy âm thầmước lượng số ngày mà trong đó bạn không giận.

Tôi thường giận mọingày.

Bây giờ, cách một ngày, rồi cách ba bốn ngày.

Theo thời gian, trướctiên thói quen yếu dần, và sau cùng được thay thế bởi một đáp ứng khônngoan hơn.

27 HÃY CHĂM SÓC KHOẢNH KHẮC NÀYHãy chăm sóc khoảnh khắc này(111).Hãy chú tâm đến những sự thể đặc thù của nó.

Hãy đáp ứng lại ngườinày, thách thức này, việc làm này.Hãy từ bỏ những trốn tránh.

Hãy ngừng tạo cho bạn sự rắc rối khôngcần thiết.Đã đến lúc thực sự sống, trọn vẹn an trú trong cái tình huống mà bâygiờ bạn đang ở.

Bạn không phải là một kẻ bàng quan, ngoại cuộc.

Hãytham dự.

Hãy nỗ lực.Hãy tôn trọng sự hợp tác của bạn với Thiên ý.

Hãy thường xuyên tựhỏi: Tôi phải thực hiện việc làm đặc thù này ra sao để tôi sẽ nhất quánvới, và có thể được chấp nhận bởi Thiên ý?

Hãy lắng nghe câu trả lời vàbắt tay vào việc.Khi những cửa lớn đã đóng và căn phòng bạn trở nên tối tăm, bạnkhông cô độc.

Ý chí của tự nhiên vẫn ở bên trong bạn, như năng khiếu tựnhiên của bạn vẫn ở bên trong.Hãy lắng nghe những thỉnh cầu khẩn cấp của nó.

Hãy làm theonhững chỉ đạo của nó.Cái chất liệu của nghệ thuật sống là chính cuộc đời bạn.

Không có cáigì vĩ đại mà được tạo ra một cách đột ngột.

Phải có thời gian.Hãy trao tặng cái tốt nhất của bạn và hãy luôn nhân ái.(111) Rất gần với khái niệm an trú trong hiện tại, rất phổ biến hiện nay.

Thế nào là an trútrong hiện tại?

Thông thường, chúng ta thường nhớ nghĩ về quá khứ và lo lắng cho tương lai,và bỏ quên cái đang diễn ra trong hiện tại.

Hệ quả là chúng ta không bao giờ sống trong hiện tại.Quá khứ là cái đã qua, tương lai là cái chưa tới - nhưng nếu ta chỉ nghĩ về quá khứ và ưu tư vềtương lai thì ta đang sống ở đâu?

Không ở đâu cả!

Mà nếu ta không sống ở đâu cả thì có khác gìta không hiện hữu!

Cho nên các bậc giác ngộ thường nhắc nhở ta, hãy trở về hiện tại để tiếp xúcvới sự sống - vì nói cho cùng thì sự sống chỉ nằm trong hiện tại! (Xin đọc Tiếp xúc với sự sống củaNhất Hạnh).

HẾT
​